Nếu - Rudyard Kipling

Nếu con có thể bình tâm khi mà tất cả
Hết thảy kinh hoàng và đổ lỗi cho con
Nếu con vẫn vững tin khi mọi người nghi kỵ
Mặc ai đó không tin nhưng con vẫn vững lòng
Nếu con biết đợi chờ và kiên nhẫn chờ trông
Không lấy điều dối gian đáp lại điều gian dối
Hoặc bị căm ghét mà không căm ghét lại
Không nói những lời khôn, không ra vẻ thánh thần.

Nếu con mơ ước mà không để ước mơ làm chủ đời con
Nếu con có thể suy tư mà không lấy nó làm mục đích
Nếu cả Thành công, Thất bại trên đường đời con gặp
Mà vẫn như nhau – đối xử một tấm lòng
Nếu con biết nghe sự thật những lời của con
Bị kẻ bất lương làm bẫy lừa kẻ dại
Hoặc nhìn đời con đổ vỡ, đành làm lại
Và con cúi xuống dựng nên với công cụ đã mòn.

Nếu con dám đem những đồng vốn của mình
Đổ hết vào một trận ăn thua úp ngửa
Đành làm lại từ đầu vì đã mất tất cả
Mất mát của mình không một chút thở than
Nếu con ép được con tim, thớ thịt đường gân
Phục vụ cho mình để giành mục đích
Và cố níu giữ, dù chẳng còn sức lực
Nhưng ý chí vẫn đòi: “Hãy giữ vững lòng tin!”.

Nếu con giữ tư cách khi nói chuyện với mọi người
Hay khi ngồi với Vua – thường dân không gián đoạn
Nếu không để thiệt cho mình – dù với thù hay bạn
Không còn để ai nợ nần hay còn nợ gì ai
Nếu mỗi phút giây con có được trong đời
Không để phí hoài mà luôn luôn đặt trên đường chạy
Thì thế giới này sẽ là của con, cùng tất cả những gì trong đấy
Và – quan trọng hơn – con trai, con là một Con Người!




**(Bản Nguyễn Phúc Giác Hải dịch)

Nếu bỗng thấy tan tành sự nghiệp
Mà thản nhiên xây tiếp cuộc đời
Hay trong chỉ một trận thôi
Mất trăm lần thắng không lời thở than

Nếu yêu chẳng mê man xuẩn ngốc
Mạnh mẽ mà mềm mỏng vẫn nên
Bị ghen ghét, chẳng ghét ghen
Kiên trì bảo vệ, vững bền đấu tranh

Nếu bị kẻ gian manh hiểm ác
Mượn việc ta xuyên tạc đặt lời
Dối trên dối dưới dối đời
Nhưng ta quyết chẳng dối người dối ta

Nếu quyền uy chẳng xa quần chúng
Gần đỉnh cao vẫn đúng gốc dân
Yêu thương bè bạn xa gần
Bằng tình huynh đệ chẳng phần riêng tư

Nếu quan sát, ngẫm suy, hiểu biết
Mà chẳng thành phá diệt hoài nghi
Mơ không để mộng cuốn đi
Suy tư mà chẳng để vì suy tư

Nếu dũng cảm mà không sơ hở
Cứng rắn mà vẫn giữ tình thương
Thông minh mà chẳng phô trương
Vẫn khiêm tốn học hỏi chung mọi người

Nếu chiến thắng sau hồi thất bại
Vẫn nhận nhìn, đối xử như nhau
Dây thân ái vẫn bền lâu
Tình sâu nặng đáp, thù sâu không đòi

Thì, con hỡi! TRỜI, NGƯỜI đều giúp
Để vinh, may theo bước con hoài
Nhưng niềm Vinh nhất con ơi
Vì con là một Con người, đó con!

If
(Rudyard Kipling)

If you can keep your head when all about you
Are losing theirs and blaming it on you,
If you can trust yourself when all men doubt you,
But make allowance for their doubting too;
If you can wait and not be tired by waiting,
Or being lied about, don’t deal in lies,
Or being hated don’t give way to hating,
And yet don’t look too good, nor talk too wise:

If you can dream – and not make dreams your master;
If you can think – and not make thoughts your aim,
If you can meet with Triumph and Disaster
And treat those two impostors just the same;
If you can bear to hear the truth you’ve spoken
Twisted by knaves to make a trap for fools,
Or watch the things you gave your life to, broken,
And stoop and build ’em up with worn-out tools:

If you can make one heap of all your winnings
And risk it on one turn of pitch-and-toss,
And lose, and start again at your beginnings
And never breathe a word about your loss;
If you can force your heart and nerve and sinew
To serve your turn long after they are gone,
And so hold on when there is nothing in you
Except the Will which says to them: ‘Hold on!’

If you can talk with crowds and keep your virtue,
Or walk with Kings – nor lose the common touch,
If neither foes nor loving friends can hurt you,
If all men count with you, but none too much;
If you can fill the unforgiving minute
With sixty seconds’ worth of distance run,
Yours is the Earth and everything that’s in it,
And–which is more – you’ll be a Man, my son!

21.01.2021

Bản dịch của Luong lu ta

Nhiều người trong chúng ta nhận xét nước Mỹ một cách đơn giản. Hôm nay, nhà thơ trẻ Amanda Gorman, ngâm bài thơ của cô trong ngày nhậm chức của Tổng Thống Mỹ mới, nói về một nước Mỹ sâu sắc và nhân văn. Nước Mỹ không hoàn hảo, nhưng là một nước Mỹ dám nhìn chính mình và luôn tiến tới tốt đẹp hơn, cho dù có những lúc thụt lùi và rào cản. Nước Mỹ cho tất cả mọi dạng người. Tôi cố gắng họa lại ánh thơ đẹp bằng tiếng Anh của cô qua tiếng Việt, nhưng tay nghề còn non. Nếu bạn nào có những câu hay hơn cho bài dịch thì rất cảm ơn. Không cần sát nghĩa, chỉ cần hợp nghĩa. 

The Hill We Climb/ Cái đồi chúng ta trèo When day comes, we ask ourselves, where can we find light in this never-ending shade / Khi ngày đến, chúng ta tự hỏi, chúng ta tìm ánh sáng ở đâu trong bóng mờ không bao giờ tắt? The loss we carry, a sea we must wade. We've learned that quiet isn't always peace and the norms and notions of what just is isn't always justice. / Mất mát ta mang, một biển phải lội. Chúng ta học được yên tĩnh không phải lúc nào cũng là hòa bình. Các chuẩn mực và quan niệm về công bằng không phải lúc nào cũng là công lý. Somehow we do it, somehow we've weathered and witnessed a nation that isn't broken but simply unfinished. / Bằng cách nào đó chúng ta đã vượt qua và chứng kiến ​​một quốc gia không tan vỡ mà chỉ đơn giản là đang dang dở. We, the successors of a country and a time where a skinny Black girl descended from slaves and raised by a single mother can dream of becoming president only to find herself reciting for one. / Chúng ta kế thừa một đất nước trong thời kỳ mà một cô gái da đen gầy gò xuất thân từ nô lệ và được nuôi dưỡng bởi một bà mẹ đơn thân có thể ước mơ trở thành Tổng Thống, để thấy mình đọc thơ cho người đó. And yes, we are far from polished, far from pristine, but that doesn't mean we are striving to form a union that is perfect. / Và đúng vậy, còn xa vời với độ bóng bảy, còn xa vời với nguyên si, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta đang phấn đấu để tạo thành một quốc gia hoàn hảo. We are striving to forge our union with purpose, to compose a country committed to all cultures, colors, characters, and conditions of man./ Chúng ta đang cố gắng tạo dựng đất nước với mục đích, để tạo ra một đất nước cho tất cả các nền văn hóa, màu sắc, tính cách và điều kiện của con người. And so we lift our gazes not to what stands between us but what stands before us. We close the divide because we know to put our future first we must first put our differences aside./ Và chúng ta không nhìn vào những gì đứng giữa chúng ta mà là những gì đứng trước chúng ta. Chúng ta xích lại gần vì chúng ta biết đặt tương lai lên hàng đầu, với can đảm gạt đi sự khác biệt. We lay down our arms so we can reach out our arms to one another. We seek harm to none and harmony for all./ Chúng ta hóa nắm đấm thành những bắt tay. Chúng ta không tìm cách gây hại cho ai, và hòa hợp cho tất cả. Let the globe, if nothing else, say this is true: That even as we grieved, we grew. That even as we hurt, we hoped. That even as we tired, we tried./ Thế giới chỉ cần nhận thấy điều này: Ngay cả khi chúng ta đau buồn, chúng ta đã lớn. Khi bị tổn thương, chúng ta hy vọng. Khi mệt mỏi, chúng ta cố gắng. That we'll forever be tied together, victorious. Not because we will never again know defeat, but because we will never again sow division./ Rằng chúng ta sẽ mãi mãi gắn bó với nhau, chiến thắng. Không phải vì chúng ta sẽ không bao giờ biết đến thất bại, mà bởi vì chúng ta sẽ không bao giờ gieo rắc chia rẽ nữa. If we're to live up to our own time, then victory won't lie in the blade but in all of the bridges we've made. That is the promise to Glade, the hill we climb, if only we dare. It's because being American is more than a pride we inherit, it's the past we step into and how we repair it./ Nếu chúng ta sống đúng với thời đại của chính mình, thì chiến thắng sẽ không nằm ở lưỡi kiếm mà nằm ở tất cả những cây cầu mà chúng ta đã nối. Đó là lời hứa với Glade, ngọn đồi mà chúng ta leo lên, chỉ cần chúng ta dám. Đó là vì trở thành người Mỹ không chỉ là niềm tự hào mà chúng ta được thừa hưởng, đó là quá khứ chúng ta bước vào và cách chúng ta sửa chữa nó. While democracy can be periodically delayed, it can never be permanently defeated./ Nền dân chủ có thể bị trì hoãn định kỳ, nó không bao giờ có thể bị đánh bại vĩnh viễn. In this truth, in this faith, we trust. For while we have our eyes on the future, history has its eyes on us./ Với sự thật này, và niềm tin này, Chúng ta tin tưởng. Vì trong khi chúng ta để mắt đến tương lai, lịch sử vẫn để mắt đến chúng ta. So while once we asked 'How could we possibly prevail over catastrophe?' now we assert: How could catastrophe possibly prevail over us?/ Vì vậy, có lần chúng ta hỏi 'Làm thế nào chúng ta có thể chiến thắng thảm họa?' Bây giờ chúng ta khẳng định: Làm thế nào thảm họa có thể chinh phục chúng ta? We will not march back to what was but move to what shall be: a country that is bruised but whole, benevolent but bold, fierce, and free./ Chúng ta sẽ không quay trở lại quá khứ mà chuyển sang những gì sẽ là: một đất nước bị tàn phá nhưng toàn vẹn, nhân từ nhưng táo bạo, quyết liệt và tự do. We will not be turned around or interrupted by intimidation because we know our inaction and inertia will be the inheritance of the next generation./ Chúng ta sẽ không bị quay lưng hoặc bị gián đoạn bởi những lời đe dọa bởi vì chúng ta biết sự không hành động và sức ì của chúng ta sẽ là hệ lụy của thế hệ sau. Our blunders become their burdens, but one thing is certain: If we merge mercy with might and might with right, then love becomes our legacy and change our children's birthright./ Những sai lầm của chúng ta trở thành gánh nặng của chúng, nhưng có một điều chắc chắn: Nếu chúng ta kết hợp lòng thương với sức mạnh và sức mạnh với lẽ phải, thì tình yêu thương sẽ trở thành di sản và thay đổi quyền tự nhiên của con cái chúng ta So let us leave behind a country better than the one we were left, with every breath of my bronze, pounded chest we will raise this wounded world into a wondrous one. / Vì vậy, chúng ta hãy để lại phía sau một đất nước tốt hơn đất nước mà chúng ta đã bỏ sau lưng, với mỗi hơi thở của lồng ngực đập mạnh trên ngực đồng của tôi, chúng ta sẽ nâng thế giới bị tổn thương này thành một thế giới kỳ diệu. In every known nook of our nation, in every corner called our country, our people, diverse and beautiful, will emerge battered and beautiful./ Trong mọi ngõ hẹp của đất nước, ở mọi ngóc ngách được gọi là đất nước, con người của chúng ta, đa dạng và xinh đẹp, sẽ nổi lên một cách hiên ngang và đẹp đẽ. When day comes we step out of the shade of flame and unafraid. The new dawn blooms as we free it, for there was always light if only we're brave enough to see it, if only we're brave enough to be it/ Khi ngày đến, chúng ta bước ra khỏi bóng của ngọn lửa và không sợ hãi. Bình minh mới nở khi chúng ta giải phóng nó, vì luôn có ánh sáng, chỉ cần chúng ta đủ dũng cảm để nhìn thấy nó, nếu chúng ta đủ can đảm để trở thành nó.