Vượt qua thành kiến (26)

23.03.2020
Nhận thức dần dần và vượt qua thành kiến như thế nào?

Chúng ta biết dịch bệnh thường theo 4 giai đoạn sau: mới chớm, phát triển, bùng phát, suy giảm

Thì trong nhận thức tâm lý con người cũng là:

   -  Lo ngại, băn khoăn: ghi nhớ, suy nghĩ không biết nó có ảnh hưởng gì tới mình, tới việc làm ăn không

  -   Từ chối, chối bỏ: chắc là không ảnh hưởng, chỉ như cúm mùa ấy mà, rồi thị trường lại phát triển bù...

  -    Sợ hãi: số liệu nhiễm tăng, có người chết, người gần ta bị nhiễm, thu gom hàng hóa thiết yếu, kiểu này khó rồi…

  -   Tuyệt vọng: bị nhiều quá, phát hiện ra làm ăn cũng khó khan, quá khó

  -    Hoảng loạn: còn ai dám đi lại nữa đâu, cứ thấy người đi đâu xa về là sợ, đổ xô bán tháo, viễn cảnh nền kinh tế co rút vì vi rút

  -    Hi vọng: ổn rồi, lây nhiễm giảm, có vac xin rồi, hè tới rồi…lại đón sóng làm ăn thôi vì nhìn người lạ thấy hết sợ rồi. 

Bài nói chuyện huyền thoại của ngài Munger đã kết thúc ở đó, để lại cho ta một thế giới quan với hàng trăm ví dụ sinh động mới lạ.
Trước đây có một vài đọc giả hỏi chúng tôi rằng vậy thì những kỹ năng nào giúp một nhà đầu tư có thể thành công bền vững qua nhiều năm – rồi từ đó được mưu cầu tự do tài chính và hạnh phúc?
Nhiều năm trải nghiệm các thăng trầm trên thị trường, thực chúng tôi thấy có 3 kĩ năng mà bất cứ nhà đầu tư nào cũng cần phải rèn thuần thục thì mới thành tài được:

(1) Lựa chọn cổ phiếu – stock picking
(2) Quản lý danh mục và rủi ro – Portfolio&risk management
(3) Kiểm soát tâm lý – psychological control

Dù nhiều người nhìn nhận các bậc huyền thoại như ngài Buffett, Greenblatt hay Davis, họ tưởng rằng ắt hẳn mấy ông này thuộc hạng thần đồng siêu phàm, có thể “định giá DCF công ty trong nháy mắt, nhìn trước tương lai, quản lý danh mục bằng công thức thần kỳ” v.v… 

Nhưng nếu họ đầu tư đủ lâu, họ sẽ thấy rằng trong 3 thứ trên, nếu không có khả năng kiểm soát tâm lý, thì cho dù anh có chọn cổ phiếu tốt cách mấy, và đa dạng hóa danh mục chuẩn hóa cách mấy, anh cũng sẽ thất bại ê chề trong dài hạn như bao hạng người bình thường khác.

Lời cuối, một nhân tố ngoài ba kĩ năng chúng tôi nói trên cũng quyết định chí cốt đến thành công: chính là sự may mắn (luck). 

Chúng tôi cũng tin rằng việc làm những điều thiện, giữ tâm kiên nhẫn và bộ óc tỉnh táo để nhận ra các cơ hội sẽ giúp ta thu hút điềm may ta không hề ngờ tới.
Cùng trong một nghịch cảnh, một người thấy chán nản, muốn từ bỏ - song một người khác lại thấy cơ hội để hoàn thiện mình, làm theo cách khác. 

Cũng giống như Arkad đã nói với các học trò trong quyển Người giàu nhất thành Babylon vậy: “Các bạn hãy nhớ lấy điều này, nếu chúng ta biết nắm lấy những cơ hội tốt đến với mình, tức là bạn đã thu hút được sự may mắn và nó sẽ đưa bạn đến đỉnh cao của sự thành công mà bạn mong đợi nhất."

Trent Hamm:

Thành thật mà nói, tôi có thể đã viết một bài viết ngắn về mỗi thứ này, cách chúng ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của chúng ta và cách chúng ta có thể làm việc để vượt qua chúng. 

Tất cả chúng ta đều trở thành con mồi của nhiều thành kiến, thường có tác động tiêu cực mạnh mẽ.
Nhìn chung, tôi nghĩ rằng một vài chiến lược thực sự hữu ích để chống lại nhiều sự thiên vị này cùng một lúc.
Đầu tiên, hãy suy nghĩ về những sai lầm gần đây, tìm ra những gì đã sai và hình dung tình huống đó sẽ diễn ra với các thực tiễn tốt hơn (và kết quả tốt hơn).
Đơn giản chỉ cần đi qua những điều gần đây bạn đã làm trong tâm trí - đặc biệt là những điều mà bạn nghĩ rằng kết quả có thể tốt hơn hoặc những điều bạn vừa được chấp nhận trong một thời gian - và tự hỏi liệu bạn có đang phạm sai lầm nào không.
Nếu bạn phát hiện ra điều gì đó, hãy xem xét làm thế nào bạn có thể thực hiện nó tốt hơn và hình dung tự mình làm điều đó tốt hơn về phía trước.
Tôi thường làm điều này trong khi lái xe ở đâu đó, nhưng đối với tôi, chiến thuật mạnh mẽ nhất cho quá trình này là viết nhật ký. 

Tôi thường viết ba trang buổi sáng, trên đó tôi chỉ đơn giản điền vào ba trang của một tạp chí với bất cứ điều gì trong tâm trí của tôi và loại báo này sau khi báo cáo hành động đã lấp đầy rất nhiều mục đó.
Thứ hai, sử dụng danh sách kiểm tra cho các nhiệm vụ quan trọng. Lập kế hoạch các bước hành động của bạn một cách cẩn thận bên ngoài sức nóng của thời điểm này, sau đó làm theo danh sách kiểm tra mà bạn đã xây dựng khi bạn thực sự làm việc đó.
Tôi đã thấy mình làm điều này với ngày càng nhiều thứ trong cuộc sống của tôi. Tôi có một danh sách kiểm tra thói quen buổi sáng của người Viking, một danh sách kiểm tra thói quen buổi tối của người Bỉ và một đứa trẻ ở nhà từ danh sách kiểm tra của trường. 

Tôi cũng có một danh sách kiểm tra bài viết của người Viking về công việc chuyên môn của tôi mà tôi nhắc lại cho mỗi bài viết bạn đọc trên tờ The Simple Dollar.
Tôi chỉ tự động theo dõi các danh sách kiểm tra đó mỗi ngày và mỗi tháng một hoặc hai tháng, tôi ngồi xuống và suy nghĩ xem liệu các danh sách đó có tiếp tục có ý nghĩa hay không.
Thứ ba, tin tưởng vào lời khuyên của những người bạn tin tưởng và tôn trọng, đặc biệt là khi nó được trao từng người một. Nếu bạn có người giám sát mà bạn tôn trọng, hãy tin vào đánh giá hiệu suất của họ.
Nếu bạn có những người bạn tin tưởng, hãy đặt một tấn giá trị vào lời khuyên của họ. Điều này đặc biệt đúng khi các bình luận được đưa ra theo kiểu một đối một, trong đó không có khán giả và không có động lực nào khác ngoài việc giúp bạn đi trên con đường tốt.
Thứ tư, đừng tin rằng bạn luôn luôn đúng. Hầu hết mọi người đều nghĩ rằng, À, tôi không làm thế! Phần này là, hầu hết chúng ta thực sự làm cái này mọi lúc. Chúng tôi cho rằng chúng tôi đúng, bất kể người khác đang nói gì.
Chúng tôi rất tự tin về ý kiến, kỹ năng và hiệu suất của mình và khi mọi người chỉ ra sai sót trong ý kiến ​​cũng như kỹ năng và hiệu suất của chúng tôi, chúng tôi thường không phản ứng theo cách dẫn đến sự cải thiện bản thân.
Mục tiêu của chúng ta phải luôn là những ý kiến ​​được thông tin tốt hơn, kỹ năng sắc bén hơn và biểu diễn có kết quả tốt hơn và khi chúng ta bảo vệ những sai sót trong ý kiến, kỹ năng nửa vời hoặc thực hiện kém bằng cách bào chữa hoặc đổ lỗi cho người khác hoặc phòng thủ quá mức, chúng ta thực sự chỉ làm tổn thương chính chúng ta và chúng ta thường trông tệ hơn nhiều so với việc chúng ta chỉ đơn giản là nhận lỗi và phấn đấu cho điều tốt nhất.
Cuối cùng, nếu bạn không hài lòng với điều gì đó trong cuộc sống, hãy đối mặt với nó ngay bây giờ hơn là sau này. 

Đừng để nó trôi đi. Đừng bỏ nó đi. Đừng để nó trở nên tồi tệ hơn. Giải quyết nó ngay bây giờ, khi giải quyết vấn đề dễ dàng hơn có lẽ sẽ muộn hơn.
Năm chiến thuật này đánh bại rất nhiều hai mươi lăm thành kiến ​​của Munger và nếu bạn luôn sử dụng các chiến thuật này, bạn sẽ thấy mình luôn ở một nơi tốt hơn với tiền của bạn và với mọi khía cạnh của cuộc sống.
Chúc may mắn!

Hiệu ứng siêu kết hợp tâm lý (25)

#25. Hiệu ứng siêu kết hợp tâm lý (Lollapalooza tendency)

Xu hướng lollapalooza có hiệu lực khi có nhiều hơn một trong những khuynh hướng được đề cập trước đó cùng làm việc hướng tới một kết quả. Chẳng hạn, khi được hỏi điều gì đã dẫn đến sự hỗn loạn kinh tế hiện tại, Munger trả lời: 'Đó là một sự kiện lollapalooza - một sự hợp lưu của các nguyên nhân là cách các hệ thống phức tạp hoạt động.'

Hiệu ứng lollapalooza có thể được sử dụng với những lợi ích tích cực, ví dụ, trong chương trình Alcoholics Anonymous. 

Munger nói, 'Hệ thống hỗ trợ người nghiện rượu vô danh: đạt tỷ lệ không uống rượu 50% khi mọi thứ khác đều thất bại? Đó là một hệ thống rất thông minh phân tích kết hợp bốn hoặc năm thành kiến tâm lý cùng một lúc.'
Một trong những ví dụ rõ ràng hơn về hiệu ứng lollapalooza có thể nhìn thấy trong các cuộc đấu giá, trong đó một số xu hướng làm việc cùng nhau - thường, không phải vì lợi ích của người trả giá. Charlie Munger nói, 
'Cuộc đấu giá công khai chỉ được thực hiện để biến não thành bột nhão: bạn có bằng chứng xã hội, anh chàng kia đang trả giá, bạn có xu hướng đáp trả, bạn mắc hội chứng siêu phản ứng, mọi thứ sẽ biến mất ... Ý tôi là nó hoàn toàn được thiết kế để thao túng mọi người vào hành vi ngu ngốc. '
Tầm quan trọng của việc nghiên cứu và hiểu hiệu ứng lollapalooza là gì? 

Nó làm cho bạn nghĩ làm thế nào các xu hướng khác nhau làm việc cùng nhau và gây ra một phản ứng. Hãy xem Munger nói gì: 

'Tại sao mọi người nghĩ rằng nghiên cứu về tâm lý học của anh ta là đủ mà không phải chịu đựng sự phức tạp liên quan đến việc giải quyết các khuynh hướng tâm lý đan xen?'

Trong đầu tư: 

Giống như trong bất kỳ lĩnh vực nào khác, điều quan trọng là phải hiểu làm thế nào các xu hướng này phối hợp với nhau để ảnh hưởng đến các lựa chọn và quyết định của bạn. 

Nếu bạn nghĩ rằng bạn có thể bỏ qua hiệu ứng lollapalooza khi nói đến đầu tư, thì đây là lời khuyên cuối cùng từ Munger, 

'Có lẽ bạn nghĩ điều này không xảy ra trong việc lựa chọn đầu tư? Nếu vậy, bạn đang sống ở một thế giới khác với tôi. Hãy tránh xu hướng này để có được đầu tư tốt hơn.

@S.A.F.E team: 

Ngài Munger cũng giải thích tâm lý này khó hiểu quá, nên chúng tôi xin tổng hợp lại như sau:
Hiệu ứng siêu kết hợp tâm lý (lollapalooza effect) là một dạng thức kết hợp nhiều bẫy tâm lý lại với nhau, thứ mà ít sách giáo khoa nào về tâm lý nói đến.
Chẳng hạn khi một doanh nhân đang thua lỗ nghiêm trọng, 

anh ta bắt đầu rơi vào trạng thái phủ nhận thực tế quá đau đớn (#11), 

sau đó anh ta bắt đầu cảm thấy không thể cắt lỗ được, phải nhất quán (#5), 

rồi dần anh ta bán hết đi những tài sản tốt đang sinh lời, chỉ để cứu vớt mảng thua lỗ trong vô vọng – cốt vì anh ta sợ không chịu được cảm giác mất mát (#14).
Đó là một trong những ví dụ thường gặp nhất của hiệu ứng siêu kết hợp tâm lý, gây ra hậu quả khôn cùng cho tài sản và tương lai tài chính của ta nếu ta không biết cách kiểm soát hàng loạt các xu hướng tâm lý vốn đã ăn sâu vào não bộ của ta.

Trent Hamm:
Xu hướng cuối cùng này chỉ đơn giản là sự kết hợp của nhiều xu hướng. Bất cứ khi nào nhiều xu hướng kết hợp với nhau trong một tình huống, họ có thể rất mạnh mẽ trong việc thúc đẩy mọi người suy nghĩ xấu.
Ví dụ, một giáo phái tôn giáo có thể kết hợp khuynh hướng lạm dụng ma túy, khuynh hướng thắt lưng, khuynh hướng sai lệch thẩm quyền và những thứ khác vào một gói nguy hiểm.
Cách tốt nhất để xử lý hợp lưu các xu hướng xấu là tin vào ruột của bạn rằng có điều gì đó không ổn và sau đó lùi lại và kéo các chủ đề để xem liệu bạn có thể thấy bất kỳ xu hướng xấu nào trong công việc, từng lúc một. 

Gọt vỏ cẩn thận. Bạn chỉ có thể tìm thấy một mớ hỗn độn của các xu hướng xấu tất cả chồng chất.

Tuấn Anh

Thực ra các định kiến luôn phối hợp với nhau, hiếm khi nào chúng là 1 thành kiến thuần nhất. Trong trường hợp này thì xu hướng a là chính, bcd phụ và ngược lại...

Một lần nữa nhắc nhở ta quay về với chánh niệm hay kiểu tư duy biện chứng mà giờ quen thuộc. Nhưng đừng quên trước hết hãy lập check list khách quan, xem xét cẩn trọn, và đừng để thành kiến khiến bạn sửa kết quả checklist dù chúng không theo ý bạn.  

1 ví dụ về cách phân tích tâm lý
HÃY NGHE TỔNG ĐỐC NGUYỄN KHOA KỲ NÓI VỀ NGƯỜI NGHỆ
Nguyễn Khoa Kỳ, người Huế, là Tổng đốc An Tịnh (1931- 1935), người được mệnh danh là "hung thần của Xô Viết Nghệ Tĩnh". Hãy nghe và suy nghĩ về những gì ổng trả lời phỏng vấn Tràng An báo. Có lẽ những quan chức Nghệ ngày nay, nhất là các bác luân chuyển từ nơi khác về vẫn cần nghiền ngẫm những điều này.

- "Thưa cụ lớn tình hình chính trị kinh tế ngoài Nghệ Tĩnh ngày nay thế nào?
Tôi thấy cụ lớn như sốt sắng về việc Nghệ Tĩnh lắm, vì vừa hỏi xong thì cụ vui vẻ đáp lại ngay.
- Yên lắm! Được bổ về đây tôi cũng lấy làm tiếc. Tôi rất mến dân Nghệ Tĩnh, mà xem ra dân ngoài đó cũng có cảm tình với tôi. Ông có coi chúc từ của họ đọc ở Văn Miếu hôm tiễn hành tôi thì mới rõ.
- Cụ lớn có công dẹp cộng sản thì hẳn dân phải có thâm ân với cụ lớn.
- Cũng nhiều cách dẹp ông ạ. Dẹp mà họ biết ơn cũng có, dẹp mà họ oán cũng có. Dân Nghệ này mà hiểu họ thì cai trị rất dễ. Thật là một dân báu quá. Lắm lúc tôi nghĩ không biết dân đó có hẳn là dân An Nam không, vì xét ra họ không giống dân các tỉnh khác chút nào cả. 

Giỏi giang, kiên nhẫn, chí khí. Nạn cộng sản sỡ dĩ khó trừ cũng một phần vì các đức tính ấy. Không những đàn ông họ thế mà đến đàn bà cũng thế nốt, lại có phần sốt sắng hơn nữa. Trong những việc Cộng sản đàn bà giữ một phần tối quan trọng. Anh chồng nào mà lỗi lời hứa với Đảng thì Đảng chưa trừng phạt đã bị vợ rẫy bỏ trước.
- Có lẽ họ cực khổ về phần xác thịt lắm nên mới có những đức tính ấy?
Quan Thượng ngẫm nghĩ một lát rồi nói:
-Chính thế. Họ nghèo khổ lắm. Làng nào cũng có rừng, có núi, không đủ ruộng nuôi một số dân số đông đến 700 một cây số vuông (Chắc là 700 ngàn người?). Họ không bao giờ dám nghĩ đến sự sung sướng, cho nên không thèm khát,ước ao. Người mà đến không ước ao sự sung sướng thì thiết tưởng làm gì cũng nổi. 

Lại là dân hiếu học, số người giỏi thông minh là đa số. Phải cái hay tin ở mình quá. Đã cho chủ nghĩa gì là phải thì theo cho đến kỳ cùng. Cho nên cai trị ở đây vừa khó mà lại vừa dễ.
- Chính sách cụ lớn cai trị tỉnh Nghệ thế nào?
- Một dân không sợ chết như dân Nghệ thì hẳn súng đạn vô lực. Cho nên phải ôn hòa mà hiểu dụ, tới khi họ biết sự lầm lỗi thì công việc mình dễ như trở bàn tay. Ở Nghệ mà giữ thái độ quan quách thì chắc là hỏng. 

Tôi hiểu chỗ đó nên trong bốn năm rưỡi làm tổng đốc ở Nghệ, tôi luôn luôn đi phủ nọ huyện kia, vào cả các làng các tổng. Tính ra đi tới 12 vạn cây số. Dân Nghệ là dân học giỏi, phần nhiều thâm đạo Khổng Mạnh. 

Tôi lợi dụng chỗ đó, lấy đạo Khổng Mạnh mà đối phó với chủ nghĩa cộng sản. Một vài nơi bướng bỉnh nhất định tin chủ nghĩa cộng sản, thì tôi lại phải nói cho họ biết chủ nghĩa đó hay thì hay thiệt nhưng không gặp thời thì cũng chịu
- Những người thiệt hiểu chủ nghĩa cộng sản được chừng bao nhiêu?
- Không được nhiều như người ta thường nghĩ đâu, độ ba chục người thôi. Hạng hiểu vừa vừa độ 1.000 người. Còn mấy vạn nữa thì là a dua cả không hiểu gì hết".

Tiêu Diêu Tử
(Một giờ với quan thượng Kinh tế, hay nói cho đúng với quan Tổng đốc An Tịnh, Tràng An báo 12/4/1935)

Tại sao và vì sao (24)

17.11.20

Ngẫm ra rồi các bạn trai gái trẻ trung xinh đẹp ạ. Nước vn mấy ngàn năm văn hiến mà các cụ nói câu nào hay cũng chép lại liền. 

Tôi sưu tầm mãi được có nhiêu đây thôi (tất nhiên chưa đủ). Nên các bạn cứ mạnh dạn phát biểu, đừng sợ người khác cười mình ngáo. 

Chớ vô lớp học mà cứ im lặng đáng sợ thì chán lắm. Chán gần bằng việc các bạn vừa ăn vừa chọt điện thoại, chỉ chờ thầy pha trò câu nào vô duyên là cười cái rần. 

Cố lên các bạn, ngáo trong lớp học thì mới đỡ ngáo khi làm đại biểu, làm lãnh đạo,...

10.06.20

Trước cứ băn khoăn không hiểu tại sao ông Khổng tử lại bảo nữ nhân nan hóa. Tức là nữ thì khó giáo dục. Cứ nghĩ ổng trọng nam khinh nữ. Hóa ra là xưa nữ không được đi học là có nhưng có 1 hiệu ứng là người học càng cao thì càng khó diễn đạt cho người ít học hiểu rõ ý mình.
Nên mấy ông thắc mắc sao trí thức giỏi thế mà sao không ai làm vua mà toàn phục vụ cho mấy ông ít học liều lĩnh hơn là chưa biết tới thiên kiến này.
Ở TQ bác sĩ không giải thích được cho công an hiểu về corona là lý do này đây.

#24. Tâm lý tôn trọng logic và khoa học (Reason-respecting tendency)
@Ngài Munger: 

“Với xã hội ngày càng văn minh, việc con người chú trọng hơn đến logic, đến lí lẽ khi hành động đã thể hiện qua các trò chơi cờ, giải đố và giúp hình thành nên các tiến bộ khoa học, kĩ thuật.
Không ai biết đến tầm quan trọng của điều này hơn Carl Braun, người đã lập nên đế chế lọc dầu hiệu quả bậc nhất châu Mỹ với niềm cam kết và đức tính trung thực.
Ông ta có một luật khá đơn giản đối với các vị lãnh đạo trong công ty: 

Anh phải chỉ rõ ai là người làm gì, ở đâu, khi nào và TẠI SAO (WHY). Nếu người nào giao nhiệm vụ mà bỏ sót lí do tại sao, thì khả năng cao anh ta sẽ bị đuổi việc vì Braun biết rằng ý tưởng sẽ được truyền đi nhanh nhất nếu người nghe biết được lý do tại sao.
Tựu chung lại, việc học sẽ được ứng dụng nhiều nhất khi người học biết cách đặt câu Tại sao. 

Câu hỏi này là một dạng đá thần kỳ Rosetta, giúp mở ra “một trời ý tưởng” cho những bộ óc biết tư duy."

Trent Hamm:
Mọi người vốn đã bị thu hút bởi những thứ có ý nghĩa và tránh những thứ không có ý nghĩa. Đây là lý do tại sao, về lâu dài, các lý lẽ và sự kiện hợp lý có xu hướng chiến thắng.
Lưu ý rằng tôi đã nói về thời gian dài.
Trong ngắn hạn, những điều vô nghĩa và tuyên bố sai có thể được trình bày để làm cho nó xuất hiện như thể chúng hợp lý hoặc đúng. Điều này thường sẽ được phát hiện theo thời gian, nhưng nó có thể lừa mọi người trong thời gian ngắn.
Vì vậy, thường là một ý tưởng tốt để tìm kiếm bằng chứng hỗ trợ và lý luận trước khi tuân theo một trật tự có tác động cao hoặc chấp nhận một ý kiến ​​mạnh mẽ. 

Tại sao đơn hàng này được đưa ra? Suy nghĩ đằng sau ý kiến ​​này là gì? Tiếp tục hỏi tại sao cho đến khi nó có ý nghĩa vỏ sắt, và nếu nó không có ý nghĩa, đừng làm theo lệnh hoặc chấp nhận ý kiến.

Tuấn Anh

Chuyện anh nông dân và học trò thi trả lời địa chủ để làm rể. Địa chủ hỏi câu gì học trò lôi chữ nghĩa thánh hiền ra trả lời thao thao bất tuyệt trong khi nông dân chỉ mỗi câu trời sinh ra thế. Địa chủ phục học trò bao nhiêu thì khi dễ nông dân dốt bấy nhiêu.

Tới chỗ hòn đá nứt đôi học trò giảng sét đánh bla bla, nông dân tức quá mới hỏi thế cái l. ai đánh mà nứt đôi?

Trong tin ở chuyên gia thì trong chứng khoán có phương pháp đánh ngược với nhận định của chuyên gia.

Người Việt tự thấy mình là biết tuôt, ví dụ khi xây nhà KTS vẽ theo ý chủ nhà là chính...với tâm lý này nên các quỹ đầu tư ở VN hoạt động trầy trật và khó thu hút nhà đầu tư: tiền tui măc gì đưa họ ăn phí?

Cho nên về bản chất cứ có cái gì đó chối bỏ, bài trừ tâm lý tôn trọng logic và khoa học này.

Thùng rỗng kêu to (23)

19.06.21

Thùng rỗng kêu to 

Dạo luyện thi đại học tôi học cùng 1 anh đi lính về và được ảnh chia sẻ kinh nghiệm học luyện thi. Lớp ảnh có 1 bạn học rất nhanh làm các bạn học theo không kịp, chới với. Mà luyện thi thế thì rất nản, mình chưa hiểu nó đã giải bài tập ào ào. Tới môn hóa hữu cơ thì anh bắt kịp. Sau 1 thời gian học ngang ngang nhau thì anh hết sợ, bụng bảo dạ hóa ra nó học cũng thường thôi, không phải là ghê gớm lắm. 

Cứ thế, tới khi thi đh anh thấy mình làm bài tốt, rất hy vọng. Hỏi nó, nó bảo nó làm không được như ý nhưng ổn. Kết quả thi thì anh trượt, phải đi nghĩa vụ còn nó đậu. Hóa ra mình chỉ bằng nó cái chỗ nó kém nhất còn nội lực, chân tài thực học nó hơn mình xa. 

Covid này cũng vậy, mới đầu VN kỷ luật giãn cách tốt cứ tưởng dịch chỉ có thế. Tới khi họ có vacxin tiêm ào ào thì mới ngớ ra là có làm được vacxin như họ đâu.

#23. Tâm lý không nghiêm túc trong việc quan trọng (Twaddle tendency)
@S.A.F.E team: 

Tâm lý này ngài Munger giải thích hơi khó hiểu nên chúng tôi xin tóm gọn lại ở đây.
Loài người, được sinh ra bởi khả năng ngôn ngữ, đôi khi tuôn ra những lời không nghiêm túc ở sai thời điểm. 

Chúng ta thấy điều này khá phổ biến trong các buổi họp, các buổi trao đổi, nơi mà thời gian bị phí phạm vào những vấn đề không vào đâu.
Trên thị trường chứng khoán Việt Nam, chúng tôi thấy rất nhiều tin tức, trao đổi trên diễn đàn, thậm chí là một vài kênh báo chí rất vô ích và ồn ào.
Để tránh những sự vớ vẩn gây ảnh hưởng đến thời gian và tư duy, nhất thiết nhà đầu tư cá nhân chúng ta phải sử dụng thời gian thông minh, chỉ lựa ra những thông tin lời đồn đại (scuttlebutt) quan trọng về doanh nghiệp/ban lãnh đạo trên diễn đàn hoặc các buổi trao đổi.
Bởi vì như ngài Shakespeare đã từng có câu châm ngôn: “Cuộc sống xã hội là một câu chuyện dài dòng kể bởi một thằng ngốc, đầy rẫy tiếng ồn và cơn thịnh nộ, trong khi chẳng để lại thứ gì đáng nhớ."

Trent Hamm:
Trong bất kỳ lĩnh vực nào, một số người có xu hướng tạo ra chất lượng công việc trong khi những người khác sản xuất rác. 

Trong một số tình huống, chẳng hạn như khoa học được đánh giá ngang hàng, có những hệ thống để lọc được rác đó (nhưng ngay cả những hệ thống đó cũng không hoàn hảo).
Ở những nơi khác, như internet, không có nhiều bộ lọc, điều đó có nghĩa là cá nhân đó phải xác định những thứ linh tinh và những gì có giá trị.
Điều này không được thực hiện với độc hại hầu hết thời gian. Đó thường là kết quả của việc ai đó làm quá mức ý thức về năng lực của chính họ. 

Họ thực sự tin rằng họ có kiến ​​thức hoặc kỹ năng lớn hơn nhiều so với thực tế và họ hành động theo quan điểm thổi phồng của chính họ về kiến ​​thức và tài năng của họ.
Vì vậy, làm thế nào để bạn lọc ra 1 cách tinh tế? Cách tốt nhất là có các nguồn thông tin mà bạn tin tưởng bởi vì họ đã chứng minh rằng tin tưởng nhiều lần.
Dựa vào các nguồn đó trước hết và sau đó yêu cầu các nguồn khác để có được sự tin tưởng đó trong một khoảng thời gian dài. 

Điều đáng chú ý là không có nguồn nào là hoàn hảo, nhưng nguồn tốt sẽ tự chứng minh theo thời gian.

Tuấn Anh

Lửa thử vàng, gian nan thử sức.

Tâm lý này như là hệ quả của sức chịu sức ép. Trước 1 vấn đề quan trọng người có thần kinh yếu sẽ rối, làm toáng lên, không biết làm việc nào trước. Thông thường họ quan trọng hóa vấn đề, nhưng có người, để làm giảm sức ép lại đưa ra những lời đùa vô duyên không đúng chỗ. Đó là do anh ta đã bị bung ra khỏi lối nghĩ truyền thống và bắt đầu lảm nhảm.

Tóm lại, nếu bạn không có gì để nói, thì đừng nói. Biết thì thưa thốt, không biết dựa cột mà nghe. 

Sở dĩ ta dạo này hay nghe lời ngáo từ các VIP vì các VIP này cố rặn ra để nói trong khi đầu rỗng hoặc đang nghĩ ngược lại. 

Sếp luôn luôn đúng (22)

Đây là lý do chính làm TQ chậm trễ trong ngăn chặn dịch corona. Nhân viên sợ sếp chớ corona nó không sợ. Hay như ngân hàng Việt nhân viên nghe lời sếp làm mất 17 tỷ. Sếp trốn còn nv đi tù thay. Cứ mặc định sếp luôn luôn đúng thì mọi lý thuyết quản trị tân cổ chi cũng trở thành sàm xí hết
Hán vũ đế phát minh ra tội phỉ báng ngầm trong bụng và thiến Tư Mã Thiên:
Các quan trong triều có thể mất thủ cấp nếu bày tỏ bất cứ phản ứng nhỏ nhoi nào về lời phán của Hoàng đế. Nhếch mép? Tội chết. Lắc đầu? Càng chết sớm. Hay chỉ làm bộ nín thinh thì cũng bị xử trảm!
Nhưng làm sao biết được các quan thầm oán trong lòng? Vị Hoàng đế anh minh này rất sáng dạ. Ngài định ra ba trường hợp rạng ngời, được viết lên tờ chiếu to bằng cái chiếu:
Nói ngược với Hoàng đế là trường hợp dễ thấy nhất. Chém ngay tại chỗ! Nói xuôi theo Hoàng đế cũng thế. Chém luôn! Vì viên quan đó chỉ là kẻ xu nịnh và coi thường trí tuệ của Thiên tử. Có đáng tội chết không nào? Nhưng nín thinh và quỳ không nhúc nhích cũng là một cách thầm oán trong lòng. Bèn cho chém luôn!

#22. Tâm lý bị ảnh hưởng quá bởi cường quyền (Authority-misinfluence tendency)
@Ngài Munger: 

“Sống trong mốt xã hội giai cấp, loài người cũng như tất cả tổ tiên, đã được sinh ra để đi theo những người lãnh đạo – vốn là nhóm thiểu số.
Tự động phải theo đuôi như vậy, chúng ta thấy con người thường xuyên gặp sai lầm lớn khi vị lãnh đạo đó sai lầm rõ ràng, hoặc khi việc giao tiếp giữa lãnh đạo và cấp dưới bị hiểu sai hoặc gặp vấn đề trong truyền đạt.
Trong kinh doanh, một vị tiến sĩ Tâm lý học ngày ấy vô tình được giao chức CEO một công ty sản xuất. Sung sướng quá, ông xây một trụ sở văn phòng đắt tiền, rồi còn đúc hẳn một tầng hầm để rượu vang hảo hạn ở một tỉnh xa xôi.
Rồi một ngày, cấp dưới ông ta báo lên rằng tiền mặt sắp cạn kiệt. Ông la lên: “Lấy tiền dự trữ trong quỹ khấu hao (depreciation) ra mà xài!” – mặc cho bản chất khấu hao là chi phí không bằng tiền, nằm ở khoản mục phải trả...
Tâm lý bị ảnh hưởng bởi cường quyền này mạnh đến mức mà người CEO này, cộng với nhiều trường hợp tệ hại khác, vẫn còn được yên vị ở những chức vụ quan trọng dù rằng việc phải thay thế họ là vô cùng rõ ràng!"

Trent Hamm:
Mọi người có xu hướng theo dõi những người có thẩm quyền hoặc những người đã tuyên bố điều đó cho chính họ. 

Điều này có xu hướng dựa trên nhiều xu hướng khác được liệt kê ở đây - bằng cách tin tưởng vào một cơ quan nào đó, mọi người giải tỏa cho mình nhiều sự nhầm lẫn và căng thẳng của suy nghĩ độc lập và ra quyết định. 

Chính quyền làm điều đó - người theo dõi chỉ làm như họ đã nói và không phải lo lắng về điều đó.

Điều này thật tuyệt vời trong trường hợp của một nhà lãnh đạo nhân từ và khôn ngoan, nhưng rất nhiều nhà lãnh đạo không nhân từ và khôn không ngoan, và thậm chí các nhà lãnh đạo vĩ đại đôi khi cũng bị hiểu lầm. 

Cho phép người khác thực hiện hầu hết suy nghĩ cho bạn khá thường xuyên có thể dẫn đến thảm họa.

Vậy, giải pháp là gì? 

Hãy rất chọn lọc như những người bạn theo dõi. Những người mà bạn theo lệnh hoặc ý tưởng bạn chấp nhận mà không có nhiều câu hỏi nên là nhân vật cao nhất và là người mà bạn có thể tin tưởng ở hầu hết mọi cách.
Ngoài ra, nếu bạn thấy mình không thoải mái với một ý tưởng hoặc một đơn đặt hàng, đừng mặc định chấp nhận nó chỉ vì quyền hạn. Các sĩ quan cảnh sát có thể sai. Người quản lý có thể sai. Họ là con người, giống như bạn.

Tuấn Anh

Các nhà đầu tư chứng khoán hẳn vẫn còn nhớ ông bộ trưởng TC người nói nếu tôi có tiền tôi cũng mua CK, thế là bà con ào ào lao theo. Kết quả thương đau.

Vai mang túi bạc kè kè, nói quấy nói quá người nghe ầm ầm hay miệng nhà quan có gang có thép.

Nguyện tắc của công ty:

- Điều 1: sếp luôn đúng

- Điều 2: thắc mắc, xem lại điều 1

Nghe theo sếp khiến bạn an toàn và là người làm đúng việc cho tới ngày hóa ra không phải là làm việc đúng.

Các bạn nhân viên ngân hàng chắc có nhiều kinh nghiệm về vụ này. Sếp thì ôm tiền lặn mất tăm, nhân viên thì ra tòa khóc em chỉ nghe theo sếp.

Già quá sớm, khôn quá muộn (21)

Người việt nổi tiếng về than nghèo kể khổ kiểu như: 

Khi xưa sung sức thì nghèo
Bây giờ rủng rỉnh thì teo mất rồi
Nhưng câu này thì quá đúng khi chỉ về nỗi bất hạnh của con người là già quá sớm, khôn quá trễ.
Chưa giàu đã già thì còn làm chi được nữa. Già ở đây không chỉ về thể xác mà còn về tâm lý, cách suy nghĩ. Ví dụ như trước tuổi thọ trung bình là 45 thì 60 làm lễ thọ phải rồi, đằng này giờ tuổi thọ 73 mà 60 đã nghĩ mình lão phải làm lễ...
Khôn quá trễ thì đúng là khổ. Sau khi bị chúng xui ăn cứt gà thì mới tỉnh hoặc nghe ăn đầu thông minh nên cứ đầu gà là cúng giỗ dứt khoát phải có phần.
Dù đã được nhắc nhở to đầu mà đại, nhỏ dái mà khôn nhưng có vẻ như khôn từ trong trứng khôn ra, còn dại về già vẫn dại

#21. Tâm lý bị tụt hậu khi tuổi già đến (Senescence-misinfluence tendency)

@Ngài Munger: 

“Khi tuổi già đến, loài người chúng ta bị thoái hóa (decay) trong hoạt động nhận thức và tư duy. Thực tế là không có ai có thể học những kĩ năng phức tạp khi độ lão hóa đã quá cao.
Tuy nhiên ở một vài môn đòi hỏi trí tuệ và thực hành liên tục, nhiều người vẫn giữ được phong độ rất tốt – như chúng ta thường thấy trong các giải đấu bài bridge hay cờ vây vậy.
Người già như tôi và Warren rất giỏi trong việc che giấu đi những khuyết điểm của sự thoái hóa, thông thường qua quần áo hay những thứ tương tự. 

Tuy nhiên chúng tôi tin rằng việc liên tục suy nghĩ và học hỏi, được thực hiện với niềm đam mê và vui vẻ, sẽ giúp đẩy lùi được điều chắc chắn phải xảy ra."

@S.A.F.E team: 

Chúng tôi cũng không muốn bổ sung nhiều về xu hướng này. Tuy nhiên chúng tôi tin rằng lĩnh vực đầu tư chứng khoán là một lĩnh vực khá đặc biệt: những nhà đầu tư càng dày kinh nghiệm, tuổi đời càng lớn, thì kĩ năng và kết quả đầu tư càng tốt.
Trái với các môn thể thao, hay các lĩnh vực kinh doanh, bán hàng, nghệ thuật, lĩnh vực đầu tư đặc biệt đòi hỏi sự uyên thâm, sự cẩn trọng và sự kiểm soát cảm xúc, điều mà những người trẻ tuổi rất khó mà có được sớm.
Ta thấy nhiều vị rất già song vẫn đạt kết quả đầu tư phi thường, trở thành bậc huyền thoại như Irving Kahn (110 tuổi), Walter Schloss (96 tuổi), John Templeton (96 tuổi), ...

Trent Hamm:
Khi chúng ta già đi, việc học các kỹ năng mới trở nên khó khăn hơn và các kỹ năng cũ hơn có thể bắt đầu xấu đi với tốc độ nhanh hơn. 

Nó xảy ra với những người khác nhau ở các độ tuổi khác nhau, nhưng chắc chắn nó sẽ xảy ra nếu chúng ta sống đủ lâu.
Tuy nhiên, có một cách để trì hoãn sự khởi phát này, và đó là bằng cách không ngừng học hỏi các kỹ năng và ý tưởng mới và thực hành những cái cũ. 

Đổ đầy cuộc sống của bạn với việc học và thực hành các kỹ năng mới mà bạn thích, bắt đầu từ khi còn nhỏ và mang theo thực hành đó bên mình suốt đời.
Bạn không thể dừng cuộc diễu hành không thể tránh khỏi của thời gian, nhưng bạn chắc chắn có thể trì hoãn nhiều hiệu ứng.

Tuấn Anh

Khôn không đến trẻ, khỏe không đến già, gừng càng già càng cay là những câu nói trong 1 xã hội kính trọng người trưởng thượng. Tuy nhiên trong thời kỳ số hóa này thì có vẻ mọi thứ chống lại người già, đừng cố thi game với bọn trẻ mà trí thông minh đường phố, ngóc ngách cuộc đời chính là thế mạnh của người già. 

Và phải luyện tập để tránh bé không vin, cả gẫy cành, già lẫn cẫn đái cả nồi canh.

Thằng nghiện hút (20)

Tôi hút thuốc lá từ năm 15 tuổi. Tới tầm 27 thì quyết định bỏ. Lý do thật ra cũng không mang vẻ tinh thần vượt nghiện đâu. Hôm đó viêm họng mà vẫn hút, chả có vị gì, như rơm mà đắng nghét.
Bỏ thuốc nói chung là dễ, chỉ khi sáng dậy, khi ăn xong, khi nhậu mà không có thuốc mồm nó nhạt phèo. Và thêm nữa khi định nghĩ gì thì tập trung không được, trí óc nó cứ ì ra rồi nghĩ đâu đâu. Mất 6 tháng như vậy thì mới suy nghĩ bình thường được, mà đó là mức tôi hút chưa tới 1 gói/ngày đâu.
1năm sau, tết ông cậu rủ làm điếu, hút được nửa, chả ngon lành gì dù ngửi người khác hút thấy thơm. Vậy là bỏ được chắc cú. Từ đó không bao giờ tôi sờ vô nữa và dần dà ngửi thấy mùi thuốc là khó chịu giống chị em.
Họp hành gặp mấy lờ đờ phun khói thú thực tôi rất ghét, nhìn cái điệu ngậm thuốc của mấy thằng nghiện nhìn nản gì đâu.

#20. Tâm lý bị ảnh hưởng bởi các chất gây nghiện (Drug-misinfluence tendency)
@Ngài Munger: 

“Thứ sức mạnh hủy diệt của các chất gây nghiện đã quá phổ biến và nguy hiểm đến mức ta thấy hậu quả bi kịch mà nó tạo ra cho tư duy và cuộc đời của một người.
Tôi không muốn bàn thêm bất cứ điều gì về tâm lý này, khi nó phần nào cũng giống như tâm lý phủ nhận thực tại quá đau đớn mà tôi đã nói ở phần trên."

Trent Hamm:
Có rất nhiều chất ngoài kia - rượu, thuốc lá, cần sa, cocaine, oxycodone, v.v. - làm thay đổi cách suy nghĩ của một người và khiến một người đưa ra quyết định phi lý. 

Không chỉ sử dụng cá nhân làm hỏng khả năng suy nghĩ tốt của bạn, sử dụng nhất quán còn gây thiệt hại lâu dài hơn, và yếu tố gây nghiện có thể khiến một người rơi vào một thói quen rất khó thoát ra.
Nói tóm lại, thuốc thực sự có thể làm rối loạn suy nghĩ và kế hoạch dài hạn của bạn. Bất kỳ lợi ích nào bạn có thể nhận được từ việc tiêu thụ đều không xứng đáng với chi phí nghiêm trọng.
Giải pháp cho vấn đề này rất đơn giản: không sử dụng bất kỳ chất gây nghiện nào làm thay đổi suy nghĩ của bạn. Đặc biệt, các loại thuốc cứng nên tránh hoàn toàn.

Tuấn Anh

1 trà 1 rượu 1 đàn bà 

3 thứ lăng nhăng nó quấy ta

rồi tứ đổ tường: tửu sắc yên đổ...đánh đề ra đê mà ở, cờ bạc là bác thằng bần...

Trong chứng khoán thì nghiện nhìn bảng điện, hòa cùng nhịp xanh đỏ dẫn không kiểm soát được mình, đánh mất lý trí, mua bán theo cảm tính.

Có cậu này tính tò mò. Một hôm qua nhà sếp thấy rèm buông kín mít bèn vén rèm coi. Hóa ra ông con bên trong đang hít. Nó vội vàng mét sếp. Hóa ra sếp biết con mình nghiện lâu rồi nhưng giấu. Từ đó sếp đề phòng nó lắm vì nếu mọi người biết con sếp nghiện thì chỉ có nó.

Bài học rút ra là:

- Nghiện là xấu, cho nên phải dấu

- Cha nghiện tiền quyền thì khả năng cao con nghiện thứ khác, có gene trội rồi

- Biết nhiều chưa chắc đã tốt

Văn ôn võ luyện (19)

#19. Tâm lý sử dụng hoặc mất đi các kỹ năng (Use-it-or-lose-it tendency)

@Ngài Munger: “Tất cả kĩ năng đều dần bị phai nhạt nếu ta không dùng đến chúng trong một thời gian dài. Tôi đã từng là một thiên tài tính nhẩm cho đến tuổi 20, từ đó về sau kĩ năng này cũng mất đi khi tôi không dùng nữa.
Những kĩ năng cao nhất thường đòi hỏi việc phải luyện tập mỗi ngày. Nghệ sĩ chơi đàn piano huyền thoại Paderewski từng nói rằng nếu anh ta ngừng chơi một ngày, anh ta cảm thấy sự đi xuống trong nhạc điệu. 

Nếu anh ta ngừng chơi một tuần, tất cả khán giả đều nhận ra sự xuống dốc và dần bỏ anh ta mà đi.
Mặc dù quy luật của xu hướng tâm lý này khắt khe như vậy, nhưng nếu một kĩ năng đã được rèn luyện đến mức độ nhuần nhuyễn (fluent), thì kĩ năng đó:

(1) sẽ bị suy thoái chậm hơn những kĩ năng khác
(2) sẽ được hồi phục nhanh hơn nếu người đó rèn luyện lại một thời gian ngắn.
Đây chắc chắn không phải là những lợi ích nhỏ, cho nên những người thông thái luôn cố gắng rèn luyện kĩ năng của mình đạt đến độ nhuần nhuyễn nhất trước khi sang kĩ năng mới."

@S.A.F.E team: Từ trước đến nay, chúng tôi vẫn luôn tin vào quy tắc 10,000 giờ mà ngài Malcolm Gladwell đã viết trong quyển Những kẻ xuất chúng: nếu một kĩ năng của bạn được rèn luyện liên tục suốt hơn mười nghìn giờ, khả năng bạn đã đạt độ nhuần nhuyễn ở top đầu trong lĩnh vực đó.
Chúng ta thấy quy luật này khá đúng đối với các vận động viên thể thao, các nghệ sĩ, các chính khách, doanh nhân với kĩ năng được rèn luyện ở đẳng cấp tối đa. 

Đôi khi ta thấy phong độ họ bị sa sút, nhưng khi thời gian rèn luyện đã đạt ở cực đại, thì họ có thể hồi phục lại rất nhanh.

Trent Hamm:
Xu hướng sử dụng-nó-hoặc-mất-nó
Kỹ năng của chúng ta dần dần suy giảm khi không sử dụng, ngay cả khi chúng ta không nhận ra điều đó. Chúng ta có xu hướng nghĩ rằng các kỹ năng của chúng ta vẫn giữ nguyên như cũ ngay cả khi chúng ta không sử dụng chúng thường xuyên trong một thời gian dài.
Ví dụ, các kỹ năng lập trình máy tính của tôi đã phần nào bị xói mòn kể từ khi tôi viết mã theo nghĩa đen mỗi ngày như một phần công việc của tôi. Tôi vẫn làm việc trong các dự án độc lập, nhưng tôi không sắc sảo như trước đây.
Tuy nhiên, tôi thấy rằng những kỹ năng mà tôi đã từng rất mạnh mẽ trở lại với tôi khá nhanh mà không cần thực hành nhiều, trong khi học các kỹ năng mới có thể mất nhiều thời gian. Tôi có thể lấy lại tốc độ khá nhanh cho một dự án lập trình (ít nhất là đủ tốt để đạt được kết quả tôi muốn), nhưng sẽ mất nhiều thời gian hơn để học đàn banjo.
Bạn có thể làm gì về điều này? 

Nếu bạn có những kỹ năng trong cuộc sống mà bạn dựa vào, hãy liên tục thực hành chúng một cách có ý nghĩa. Đừng để một kỹ năng mà bạn thực sự dựa vào bị teo - hãy dành chỗ trong cuộc sống của bạn để thực hành kỹ năng đó mỗi ngày nếu cần thiết.
Đó là một ý tưởng tốt để lập một danh sách các kỹ năng để duy trì và thực hành và dành chỗ trong cuộc sống của bạn để thực hành chúng.
Hơn nữa, cố gắng học các kỹ năng để thành thạo , như tôi đã làm với lập trình máy tính. Thành thạo có nghĩa là bạn có thể đơn giản thực hành kỹ năng đó trong hầu hết mọi môi trường với sự trợ giúp tối thiểu; bạn không cần trợ giúp để giải thích bản nhạc hoặc thậm chí không cần nó để chơi một bài hát hay trên piano chẳng hạn.

Tuấn Anh

100 hay không bằng tay quen, 1 nghề cho 9 còn hơn 9,10 nghề. Muốn tới đỉnh cao, muốn vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ chỉ có cách là luyện tập, càng tập nhiều thì kỹ năng mới thuần thục, mới là của bạn được.

Sự yếu kém nhất của hệ thống giáo dục VN giờ chính là tính hình thức, cái chi cũng biết lơ mơ đại khái, tới lúc làm thật thì lại như chưa biết gì. 

Guru: võ và thuật chọn người

Đội đặc nhiệm
Nhiều người nói tiền thân của lính đặc nhiệm như SAS, SEAL…bây giờ là từ nhóm SS Đức dùng tàu lượn đổ bộ cứu Mussolini thời thế chiến 2 nhưng thực ra đội đặc nhiệm có từ 1917 thời CMT10 Nga.
Trotsky đã lập nhóm công nhân vũ trang khoảng 500 người, trang bị đầy đủ, vận hành có kỷ luật chia nhau chiếm những nơi hiểm yếu như đài phát thanh, bưu điện…mà khi đó chính phủ cũ chưa có khái niệm phải bảo vệ. Kết quả lực lượng còn nguyên mà ai cũng tưởng thua rồi nên khởi nghĩa nhanh chóng thành công.
Sau Trotsky tính dùng chiêu này xử Stalin nhưng trước đó Stalin đã biết và huấn luyện đội cận vệ tương tự. Trong cuộc diễu binh, người của Trotsky đã bị người của Stalin bắt bài, âm thầm bắt sạch và đệ tứ trở thành không đội trời chung với đệ tam.
CMT8 mùa thu VN cũng có 1 đội tương tự, nhân mít tinh đã khéo léo kéo cờ, cướp chính quyền luôn.
Sau này bài đặc nhiệm được Putin xài ở Crimea. Ai cũng biết là đặc nhiệm Nga nhưng vì sợ nên Ukraine đành để mất. Các nước nhỏ sẽ còn bị bài đặc nhiệm này dài dài vì chiêu đánh chó ngó chủ nhà này, đành chịu chó cắn vì sợ chủ nhà bóp cổ. Kể ra có sẵn đồ chơi cự lại được đội đặc nhiệm thì chủ nhà cũng nuốt giận bày mưu tính tiếp thôi.

Khi tư lệnh nghĩ như kế toán

Sau 1972, Mỹ rút và cắt giảm viện trợ. TT Thiệu hoang mang, vừa lúc đó 1 tướng Úc tới tư vấn cho ổng cách tính chi phí giữ lãnh thổ tính bằng usd/km2. Với viện trợ như vậy thì mức bảo đảm phòng vệ là từ Phú yên trở vô.

Trong đầu TT Thiệu nung nấu 1 ý tưởng và ổng chỉ chia sẻ với vài người. Ác hại thay khi người lãnh đạo lại tư duy như 1 kế toán viên: có tiền, có chiến, tiền nhiều chiến nhiều, giữ đất nhiều, tiền ít thì tương ứng.

Khi bị đánh Buôn mê thuột, như cái lẫy đã bật. TT Thiệu bèn ra ngay quyết định tùy nghi di tản và đương nhiên vỡ trận chớ có đánh đấm gì đâu, thua do chạy hoảng.

Ổng đúng về tiền nhưng sai hoàn toàn khi không lường được tâm lý hoảng loạn do bỏ đất nó kinh khủng như thế nào.

Chiến tranh biên giới 79

Anh 3D chắc chắn TQ sẽ giở trò với VN từ khi Mao bắt tay Nixon 1972, sự kiện Hoàng sa càng củng cố lập luận đó.

1 kế hoạch đã được vạch ra:

- Viễn giao cận công: nôm na là chơi với LX xa để có thế cự TQ

- Hợp quần nên sức mạnh. VN hơi nhỏ nhưng 3 nước Đông dương đứng chung thì là 1 lực lượng đáng kể.

- Làm sạch nội bộ: đội quân thứ 5 Hoa kiều phải về nước, quân cán chính VNCH đi cải tạo, nguồn tài trợ bị khóa bằng cải tạo công thương nghiệp

Kế hoạch này có chỗ khó. Lào thì ok nhưng CPC với quá khứ oai hùng không chịu và bắt tay với TQ. TQ tất nhiên dùng ngay CPC để chọc sườn VN.

Trước tình thế 2 chống 1 thì lựa chọn được đưa ra là hạ gục thằng yếu thật nhanh. Cố gắng chịu đòn và quay lại chiến với thằng mạnh hơn. Nguyên lý đơn giản này trẻ đường phố cũng biết, chả cần học võ.

Polpot bị đánh thật nhanh, thật mạnh. Tuy nhiên ý đồ diệt chủ lực Polpot không thực hiện được vì họ cũng quen du kích, rút rất nhanh. Vậy là phải ở lại, bị thằng yếu giữ chân, không rảnh để chiến với thằng lớn hơn.

TQ tất nhiên cũng tẩn ngay, và VN gồng mông chịu đá. Tới khi TQ tuyên bố, vậy đủ rồi, tao về thì sai lầm nhất của VN là không bung sức quất tan cái đạo quân xâm lược kia. 1 việc trong tầm tay.

Có lẽ a 3 khi đó cũng mường tượng ra cái nội lực hùng hậu của đối phương nên hơi ớn.

Bài học lịch sử đã được học có 1/2: cha ông tha cho quân xâm lược rút về sau khi đã chiến nó tan tành. 

Khi Guru thành Gà rù

Vì sao Pháp thua trận Điện Biên Phủ?

Thực ra sau chiến dịch Biên giới thì người Pháp biết rằng họ ở vào thế thua cho nên mới tìm cách tiêu diệt chủ lực của Việt minh.

Tiêu diệt bằng cách nào?

Họ đưa ra 1 cái bẫy. Đã là bẫy thì phải thơm, phải kín, phải khiến đối thủ nghĩ rằng mình có cơ thắng.

Cho nên vị trí ĐBP được chọn, dù:

- Ở dưới thung lũng, pháo để trên cao bắn xuống là chết chắc

- Xa, khó cho hậu cần tiếp tế tăng viện

(Sau 2 yếu điểm này bị VM khai thác triệt để)

Tóm lại, Pháp chuẩn bị cho 1 trận đánh qui mô gấp 3 Nà sản và họ không ngờ VM có lực lượng gấp 10. Họ cũng không ngờ VM có pháo 105mm nên chỉ làm công sự chống lại sơn pháo 76mm.

Trong ĐBP VM có 1 trung đoàn pháo (24 khẩu) 105mm. Nếu TQ cho thêm 1 trung đoàn nữa thì chỉ đánh 10 ngày chắc Pháp hàng (trận Malvinas quân Anh cẩu pháo đặt trên núi xong thì quân Argentina tự giác hàng)

Không vận yếu mà tình báo tồi không nghĩ VM có cao xạ 37mm thì sau 54 ngày mới thua chứng tỏ Pháp cũng thiện chiến và rất lỳ đòn

05.08.19

Cặp Guru trong chiến tranh VN: anh 3 Duẩn và Phạm Xuân Ẩn

Bài đánh của a 3D tương đối đơn giản: đó là liên tục tấn công, chủ động tấn công trên 1 nền tảng hết sức thuận lợi là Mỹ không dám đổ quân ra Bắc vì sợ vuốt râu hùm TQ.

- 1968: a 3D tung chiêu mãn thiên hoa vũ hay còn gọi lòng địch nở hoa, cứ đô thị là tấn công, tổng tấn công. Đánh lấy tiếng. lấy điểm chính trị là chính. Sau đòn này Mỹ và VNCH phải rải quân ra khắp miền Nam, không tập trung quân được nữa

- 1972: đánh vỗ mặt, trực diện. Sau VNCH sợ phải điều chủ lực lên phòng thủ phía bắc, bị hở sườn

- 1975: thọc sườn Buôn mê thuột. Mỹ mãn

Còn PXA. 1968 trở thành thảm họa với Mỹ và VNCH mặc dù đã diệt được sinh lực VC nhưng bị PXA với tài hô mưa gọi gió của mình đã biến thành chiến thắng và người Mỹ tin rằng tốt nhất là buông. 1975 thì ảnh khẳng định được Mỹ không quay lại. Với 2 chiêu đó thì PXA xứng đáng thượng tướng chớ hỏng phải chỉ thiếu tướng (tìm mãi mà không thấy hình chụp chung của 2 ảnh). 

Võ của Guru
Khi đã là bậc thầy thì 1 cái chỉ tay, thậm chí 1 lời nói cũng đủ hạ đối thủ.
Xưa có anh đi học võ, thầy trong 3 năm chỉ bắt ảnh nhổ đinh bằng tay. Chán quá bỏ về lấy vợ sinh con. Con mũi thò lò, ảnh lấy tay vuốt 1 cái, bay mẹ mất mũi con.
Nay có chủ đầm tôm ghét ông mua tôm lắm nhưng vẫn phải bán cho ổng nên mới dẫn ổng đi thăm vuông tôm đúng giấc quá trưa, dang nắng chán mời vô phòng trữ đông rồi ra phòng họp chốt hợp đồng. Chiêu 2 sôi 3 lạnh vật ông mua tôm trợn ngược. 

Họp bàn nhiệm kỳ tới, CT HĐQT ngỏ ý già yếu xin nghỉ, ông PCT rồi mấy người sáng giá tán thành ngay. Riêng ông kém nhứt, đập tay xuống bàn cái rầm kiên quyết không cho anh nghỉ, công việc đang bộn bề vầy. 

Kết quả nhiệm kỳ sau nhõn ảnh trụ hạng cùng CT, mấy sáng giá thành giá áo túi cơm sạch
Trường hợp Hoa vi:
Đi 100 sạp mua linh kiện về ráp, chế thêm lớn nhanh như thổi là rất có tài nhưng ảnh là người mua nên chưa biết về mạng lưới chằng chịt của người bán.
Hóa ra 100 thằng bán có net về sở hữu trí tuệ là thứ dân Á đông coi khinh. Mà khinh thì không biết động Bàn ti nó lợi hại cỡ nào. Thằng sạp lớn hô 1 tiếng là 100 sạp stop bán. Hóa ra chẳng phải khi nào lợi nhuận 300% cũng có thằng nhao vào.
Chọn sếp kế nhiệm
Nguyên tắc chọn sếp số 1
Nhiều ông dốt làm sếp rất ok. Có điều để lại 1 đống xà bần cho ông sau.

Ví dụ: Vinashin trở thành tập đoàn bằng cách gom hết các xưởng nhà máy đóng tàu thuộc bộ GTVT lại. Bước nhảy đó tương đương đại nhảy vọt bên TQ. 

Sếp được chọn tuy tài nhưng chỉ là tài của 1 anh hành chánh sự nghiệp, giống như tầng 2 thoắt cái lên đỉnh cao muôn trượng mắt nhìn 8 hướng. 

Ảnh làm trên thuận dưới nghe răm rắp, chỉ có điều để lại cục nợ cỡ 5 tỷ usd. Anh sau tới dọn là anh hùng lao động hẳn hòi nhưng cũng hốt không nổi, theo gót anh trước luôn.

Vậy nên tập đoàn DNNN chết vì cú đại nhảy vọt này là nguyên nhân chính.

Nguyên tắc chọn sếp số 2
Thằng này về sau mình nhờ được.

Hiển nhiên quá. Giống trường hợp Mao CT chọn Hoa Quốc Phong: chú làm việc thì ta yên tâm. Hay Enxin chọn Putin

Nguyên tắc chọn sếp số 3
Chọn ứng cử viên số 2

Tại sao chọn 2 chớ không là 1. Vì chọn thằng số 1 thì nó coi là đương nhiên, khả năng tân quan tân chính sách thì lớn vì nó luôn bụng bảo dạ: tôi lên làm còn hay hơn ông. Thật là đồ vô ơn.

Chọn số 2 là nhất quán với nguyên tắc số 2 vừa làm nó luôn phải canh số 1 mà tìm kiếm ủng hộ của sếp cũ.

Ra khỏi nguyên tắc này dễ có chuyện. VD Mao CT chọn Hoa Quốc Phong.

Thực ra ứng cử viên số 1 là Đặng Tiểu Bình, số 2 bè lũ 4 tên, số 3 là HQP.

Số 3 kém quá phải liên minh với số 1 đánh đổ số 2. Sau đó thì số 1 xơi luôn số 3.

Nếu chọn số 2 thì bè lũ 4 tên đã xơi tái Đặng Tiểu Bình rồi.

Thực ra võ tay không chỉ là chiến thuật, bước đường cùng phải thi thố. Đối với guru, các bậc thầy quan tâm tới chiến lược. Chiến lược phát nguồn từ quân sự, sau ảnh hưởng ra khắp kinh doanh, xã hội...
- Bộ binh: thoạt đầu đánh bằng bộ binh với cung tên nỏ, giáo mác, gươm kiếm...sức cơ động bằng đôi chân, tầm sát thương ngắn. Các chiến thuật đi kèm như nhỏ thì đánh phối hợp tổ 3 người, tiểu đội, đội hình hình vuông La mã cổ điển...rồi đến chiến thuật biển người lừng danh TQ áp dụng trong chiến tranh Triều tiên.
Bộ binh gắn chặt với chiếm đất, giữ đất nên ta thấy đế chế nào bộ binh cũng mạnh như Nga, TQ, Pháp Anh, Thổ...
Nói thêm chút về biển người: các biến tướng như dùng 1 đàn tàu nhỏ, 1 đàn máy bay, 1 đàn tên lửa...tấn công đối thủ mạnh hơn lớn hơn theo kiểu 100 bó đuốc vớ được con ếch. 
- Kỵ binh: người Mông cổ dùng ngựa để đánh nhau và họ làm bá chủ. Cơ động nhanh, tên bắn, giáo đâm gươm chém...nhất nhất đều hơn bộ binh. Kỵ binh cũng dùng để tấn công chiếm đất. Kỵ binh làm trùm cho tới TK15 xảy ra trận chiến giữa kỵ binh nặng của Pháp và lính cung thủ của Anh. (Nên nhớ xưa Pháp chiếm cả Anh). Kỵ binh lớp lớp xông lên và gục ngã trước làn mưa tên. Từ sau trận đó kỵ binh lặng lẽ biến mất.
- Pháo binh: Nã phá luân xuất thân từ sỹ quan pháo binh và ông cũng dùng pháo lên hàng nghệ thuật, tập trung hỏa lực đánh sập nơi xung yếu nhất của đối phương. Pháo của Napoleon giúp Pháp xưng bá châu Âu. 
Nói tới pháo là nói tới chính sách pháo hạm các nước phương Tây bắt nạt, xâm chiếm châu Á, Phi và như VN chẳng hạn. Nói cho ngay thành đất đâu có chịu nổi pháo nên thua là phải, ai nói triều Nguyễn hèn nhát là quá đáng. 
Thổ dân da đỏ Mỹ, Mexico cũng rất dữ dằn nhưng trước hỏa lực pháo rồi súng máy Maxim cũng không chịu nổi chớ đừng nghĩ họ hèn nhát, ngu dốt. Khi 1k mạng chưa chắc đổi được 1 thì chả còn gì để nói.
Khi VN đánh Điện biên phủ, tư lệnh cứ điểm là dân kỵ binh không tỏ chớ phụ trách pháo binh ngay sau trận đấu pháo đầu tiên biết đằng nào cũng thua sấp mặt nên tự tử luôn.
- Xe tăng: Đức thua Anh Pháp nên cú lắm, nghĩ ra chiến pháp đột kích nhanh với 80% xe tăng và 20% máy bay. Cơ động nhanh, hỏa lực mạnh, thọc sâu nên quân Pháp, Anh chịu đâu nổi. Nga mặc dù ngừa trước bằng chiến thuật phòng ngự chiều sâu nhưng cũng bị đánh tới chân thành Moscow.
Chúng ta có thể hình dung mấy nước Anh Pháp Mỹ chơi cờ vây hòng khóa chặt Đức. Đức chỉ dùng chiêu xe tăng mà Pháp bại, Anh chạy.
- Không quân: Mỹ không có tham vọng thuộc địa nên nghĩ ra chiến pháp bầu trời xanh, làm chủ bầu trời bằng không quân. Anh vớt vát ở hải quân, không quân mạnh hơn Đức nên sau khi Đức nướng hết đội máy bay ném bom trên đất Anh thì chỉ còn cách chọi bom bay V1, V2 sang mà hồi đó số lượng cũng như độ chính xác chưa đủ để thắng.
Thế là không quân Mỹ, Anh cứ bay ì ì trên đầu ném bom tan hoang Nhật, Đức. VN vì tự hào ĐBP trên không 1972 nên hơi coi thường món này. Kỳ thực nó quá ghê gớm.
Giờ quay sang nói chuyện thương chiến, áp dụng chiến pháp vô kinh tế.
Thực ra Mỹ dùng bầu trời xanh đánh Nhật 1 lần rồi. Khi đó Nhật ngôi 2 ngấp nghé vượt Mỹ, tung tiền mua BĐS, công ty Mỹ ngay trên đất Mỹ, hàng hóa Nhật đè bẹp hàng Mỹ giống như Đức xưa dùng xe tăng chiếm đất. 
Mỹ ra chiêu số hóa, internet...tức là dùng không gian mạng như bầu trời xanh xâm nhập, phẫu thuật Nhật. 1 bên dàn mỏng, 1 bên phẫu thuật thì Nhật phải thua.
Trận 2 Mỹ Trung thương chiến. Tình hình tương tự trận Nhật Mỹ trước nhưng chủ công lần này là Hoa vi 5G, giống như cờ vây giăng thế trận động Bàn ty vây Mỹ tưởng không còn cụ cựa. 
Tập xoa tay đắc ý, thị trường trong nước thì dùng chiến thuật chống tiếp cận không cho đội khủng long của Mỹ vô, mặt khác tìm đồng minh bằng 1 vành đai 1 con đường hỗ trợ cho Hoa vi đầu ngọn giáo. 
So với Nhật hồi trước là hơn hẳn, các tổng thống tiền nhiệm nghe lời các quân sư Nobel lắc đầu quầy quậy. Chỉ có Trump sử chiêu Hư trúc nghênh chiến. 
Trên thế gian này, cải tiến thì Nhật là nhất, còn giá thành thì TQ số 1 về rẻ. Trạm thu phát sóng, đường truyền cáp quang, thiết bị liên lạc 5G...Hoa vi số 1. 
Nào ngờ Mỹ chơi chiêu vệ tinh, tức là chiến pháp bầu trời xanh phiên bản vũ trụ giăng vệ tinh khắp. Với mạng vệ tinh trên không như thế thì mạng 5G dưới đất không chịu trận nổi.
Cho nên nói đại bàng trên không chụp xuống vẫn là số 1, tư duy lãnh thổ mặt đất vẫn chỉ là số 2. Tuy nhiên tư duy bầu trời xanh chỉ là thắng, chớ không thể giữ đất được. 
Dưới mặt đất TQ như con mãng xà ra khỏi hang, thân mình trải dài theo 1 vành đai 1 con đường, quằn quại trước cú mổ của đại bàng Mỹ.  

Trâu ta ăn cỏ đồng ta (18)

Người châu Âu với thói quen buôn bán lang thang đây đó cùng với con ngựa và lũ vi trùng đã làm tuyệt diệt thổ dân châu Mỹ, châu Úc. Ngày nay người TQ bắt chước cũng thương mại toàn cầu và đi khắp nơi với món dơi đặc sản gieo rắc virus theo con đường tơ lụa. Từ h5n1, sar, corona đều đặn xuất kích chớ không phải là thiên nga đen như nhiều người phân tích.
Nhưng VN chống chọi tốt vì truyền thống văn hóa làng xã và thói quen ít di chuyển, làm biếng đi lại của mình. Yêu em ở xa nhưng lấy cô gái làng là nguyên tắc trâu ta ăn cỏ đồng ta, dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn mà.

#18. Tâm lý ưa thích những thứ tiện lợi, ở gần ta (Availability-misweighing tendency)
@Ngài Munger: 

Xu hướng tâm lý này làm tôi nhớ đến ca từ của một bài hát nổi tiếng:
‘Khi tôi không gần cô gái tôi yêu, thì tôi sẽ yêu cô gái mà tôi ở gần.’
Bộ não không hoàn hảo, bị giới hạn của loài người dễ dàng rơi vào trạng thái ưa thích những thứ dễ dàng, tiện lợi cho nó. 

Chính vì bộ não không thể ghi nhớ, hoặc không thể nhận thức được đâu là điều nó muốn, tựa như chàng trai trong bài hát trên, nên nó có xu hướng tâm lý như vậy.
Một trong những giải pháp tốt nhất để tránh bẫy tâm lý này, chính là việc sử dụng một bộ tiêu chí (checklists), hầu như lúc nào cũng hiệu quả trên kinh nghiệm của tôi.

@S.A.F.E team: 

Trong giới phân tích chứng khoán, chúng tôi nhìn thấy bẫy tâm lý này khá thường xuyên. Một analyst thường có xu hướng chỉ tìm kiếm những dữ liệu sẵn có, đơn giản như báo cáo tài chính, báo cáo thường niên, báo chí hay các buổi họp meeting với ban lãnh đạo – vốn nhuốm đậm màu sắc “chủ quan” của người chủ công ty, thay vì chịu đi đào sâu hơn một chút.
Những dữ liệu về sự yêu thích của khách hàng đối với sản phẩm/dịch vụ, đánh giá khách quan từ các đối thủ cạnh tranh, quan điểm của chuyên gia trong ngành, tầm nhìn về bức tranh lớn của ngành lại bị bỏ lơ một cách thiếu sót.
Ở đây phương pháp lời đồn đại (scuttlebutt) của ngài Fisher và bộ tiêu chí 4M của ngài Phil Town nhằm đánh giá toàn diện công ty luôn hữu dụng vô cùng, nếu các analysts chịu rời văn phòng để đi ra thực tế.

Trent Hamm:
Chúng ta thường đưa ra quyết định chủ yếu dựa trên những gì gần đây đã có sẵn cho chúng tôi. Ví dụ, chúng ta không xem xét những thứ được cất giấu trong tủ quần áo hoặc những ký ức cũ hoặc các mối quan hệ cũ khi chúng tôi đang cố gắng giải quyết vấn đề.
Mặc dù đó là một cách tốt để nhanh chóng đưa ra một giải pháp đủ tốt cho một vấn đề, nhưng nó thường dẫn đến việc chúng ta cùng xem các chương trình truyền hình giống nhau, đến cùng một nhà hàng, ăn cùng một bữa ăn. 

Chúng ta kết thúc việc đi chơi với cùng một người và sử dụng cùng một chiến thuật trong công việc. Điều này cũng thường khuếch đại các thành kiến ​​khác trong danh sách này, bởi vì chúng ta thường sẽ đưa ra những đánh giá sai dựa trên một nhóm thông tin nhỏ (dễ có sẵn hoặc trong những ký ức gần đây của chúng ta).

Cho nên danh sách kiểm tra là một chiến lược tốt. Tạo danh sách kiểm tra cho nhiều quyết định và nhiệm vụ chung của bạn để bạn có kế hoạch chuẩn và được xem xét kỹ lưỡng để chuyển qua.
Một chiến lược khác là đôi khi thực hiện nghiên cứu ngay cả trên các quyết định thông thường . Thay vì chỉ ăn ở nơi thông thường, hãy tìm hiểu những nhà hàng nào có sẵn trong khu vực của bạn, đặc biệt là những nhà hàng dường như được đánh giá tốt hơn những ám ảnh thông thường của bạn.
Thực hiện điều này bằng cách kiểm tra các trang web đánh giá khác nhau, xem xét các nhà hàng khác nhau và nói chuyện với những người khác nhau về các đề xuất về nhà hàng - nói tóm lại, lấy thông tin từ các nguồn mới.

Tuấn Anh

Thia lia quen chậu, vợ chồng quen hơi nên đôi khi ta nghĩ không phải nghĩ là điều tốt nhất. Niết bàn đâu phải giành cho kẻ không chịu suy nghĩ. Với sư ưa thích dễ làm khó bỏ, ăn quen cơm vợ nấu thực là dễ làm ta hành xử kiểu ếch ngồi đáy giếng, rơi vào cuộc sống nhàm chán, nhạt mà cứ tưởng là trung dung nên cuối cùng lựa chọn là chim nhỏ trong tay hơn quạ bay trên trời

Ép có xẹp lép? (17)

Đại dịch sắp qua nhưng sau đại dịch mới là thời kỳ khó khăn cho các doanh nghiệp không kể lớn bé. Nó làm xáo trộn đủ thứ, đòi hỏi sắp xếp lại...những thứ này đòi hỏi tư duy hệ thống của thầy đồ già, con hát trẻ nên tôi đặc biệt lo lắng cho các giám đốc trẻ, nhất là trong lĩnh vực ngân hàng.
Bài của mấy anh tre trẻ là quyết liệt. Vd như cắt chi phí, sa thải, chạy đua doanh số. Nội bộ sẽ bất an căng thẳng còn kinh doanh vì non nên dễ lạc hướng và bị lừa dẫn đến nợ xấu

#17. Tâm lý bị tác động mạnh khi chịu áp lực (Stress-influence tendency)
@Ngài Munger: 

“Mọi người đều nhận ra rằng, một áp lực bất ngờ (sudden stress), chẳng hạn như một mối đe dọa lớn, sẽ làm lượng andrenaline trong người ta dâng lên bất thường, thúc đẩy các phản ứng cảm xúc và hành động bộc phát.
Áp lực về tài chính, tình cảm, sự nghiệp, cái chết, nếu ở mức quá tiêu cực trong thời gian dài, có thể gây cho ta bệnh trầm cảm nghiêm trọng.

Thí nghiệm cuối đời của Pavlov, sau các thí nghiệm phản xạ có điều kiện vô cùng thành công ở loài chó đã giúp ông đoạt giải Nobel, đã thể hiện nên một dạng thức tâm lý vô cùng đặc biệt. 

Ở thí nghiệm này, cũng được thực hiện ở loài chó, ông thử dâng nước lũ lên cao đến mức chỉ còn chưa vài cm để thở trong các chuồng chó. 

Trong trạng thái gần cái chết nhất, tức là mức áp lực stress cực đại, tâm lý của những chú chó này đã hoàn toàn thay đổi.
Sau khi hạ nước xuống, nhiều ngày sau, ông nhận thấy những chú chó trước kia chịu tâm lý phản xạ điều kiện, nay đâm ra thù hằn (hatred) với người chủ của mình. Tất cả thứ tâm lý đã rèn luyện trước đây đều mất hết.
Dù tôi biết rằng quan điểm của tôi hơi trái ngược, tôi cho rằng việc có một chút stress trong cuộc sống, có thể giúp ta đảo ngược được trạng thái tư duy bị đánh cắp (stolen mind), đặc biệt phổ biến ở những công dân thời đại bây giờ."

S.A.F.E team: 

Đồng quan điểm với ngài Munger, nếu không trở nên quá tiêu cực, chúng tôi cho rằng một chút áp lực dạng thúc đẩy – tiếng Anh gọi là eustress - sẽ giúp ta rất nhiều trong cuộc sống.
Nếu không có nghịch cảnh bất ngờ, ắt hẳn giờ đây nhiều doanh nhân, bậc lãnh đạo, chính khách, nghệ sĩ, nhà từ thiện ảnh hưởng nhất thế giới chắc giờ đây vẫn còn sống như đám đông bình thường.

Trong công việc, nếu không có stress, khiến ta phải sáng tạo, nhiều trường hợp thậm chí bị đuổi/buộc nghỉ việc, có lẽ đời ta vẫn sẽ còn đi làm thuê như những con robot, như những cái máy, suốt đời mà chẳng đạt được mục tiêu nào trong cuộc sống.
Trong thị trường chứng khoán, nếu không có stress, chưa bao giờ chịu thua lỗ nghiêm trọng, ta sẽ không bao giờ biết được bài học về đầu tư giá trị, về tư duy độc lập, và ta sẽ an phận như những “chú gà” bị giết mổ bởi những tay chơi chuyên nghiệp trong phố Wall.
Vì vậy, sau này, khi quý đọc giả gặp phải một nghịch cảnh, hay áp lực khôn cùng, xin hãy lưu ý rằng đó nhiều lúc là một may mắn lớn, giúp ta:
(1) Nhìn lại phương pháp làm của bản thân đã đúng chưa?
(2) Nghĩ xem có cách nào khiến mình sẽ làm tốt hơn?
Từ đó, những cơ hội thay đổi cuộc đời nhiều khi lại sinh sôi, nảy nở từ chính cái áp lực nghịch cảnh tường chừng như là vô vọng ấy...

Trent Hamm:
Mặc dù căng thẳng nhẹ thường có thể cải thiện hiệu suất, nhưng quá nhiều căng thẳng thường buộc mọi người phải phản ứng chiến đấu hoặc bay trong đó họ đưa ra quyết định cực kỳ bốc đồng và hiệu suất của họ trở thành thảm họa. 

Tôi nhận thấy điều này khi bản thân tôi vội vàng quá nhiều để hoàn thành nhiệm vụ và cuối cùng tôi đã làm hỏng mọi thứ.

Thông thường, căng thẳng phần nhiều do tự gây ra. Chúng ta thường suy nghĩ nhiều về một tình huống hơn là chúng ta nhận ra và căng thẳng thường được tạo ra bằng cách cung cấp quá nhiều sức mạnh cho các lực lượng bên ngoài và các mốc thời gian cô đọng của chúng. 

Đồng thời, nếu chúng ta áp dụng căng thẳng cho người khác (giả sử, nếu chúng ta đang ở trong tình huống quản lý), nếu chúng ta áp dụng quá nhiều, kết quả sẽ rất tệ.

Bạn có thể làm gì để đào ra những đánh giá ảnh hưởng căng thẳng? Dễ thôi. Khi bạn thấy mình trong tình huống căng thẳng cao độ khiến bạn đưa ra quyết định kém và có hiệu suất kém, hãy tập trung vào việc loại bỏ một số vấn đề gây ra căng thẳng.
Nếu đó là căng thẳng tại nơi làm việc, hãy nói chuyện với người giám sát của bạn (hoặc người giám sát của họ) và thảo luận chính xác những gì đang làm bạn căng thẳng và những gì có thể được thực hiện để giảm căng thẳng đó.
Nếu đó là những khía cạnh khác trong cuộc sống của bạn, hãy tránh xa những tình huống đó càng nhiều càng tốt. Căng thẳng có thể làm cho tất cả các quyết định của bạn nghèo nàn, sai lạc.

Tuấn Anh

Trong tướng pháp có 2 phái đoán, 1 phái cho rằng tính cách, năng lực chính xác nhất khi xem người đó hoạt động bình thường, hàng ngày. Tức là qua thói quen làm việc, cư xử hàng ngày sẽ rút ra nhận định chính xác về người ấy.

Phái thứ 2 chủ trương phải quẳng vào đất chết thì mới bộc lộ ra hết tốt xấu, giỏi dốt. Nên họ bày ra, đặt người đó vào các tình huống thử thách và kết luận dựa trên khả năng xử lý tình huống của họ. Những con người xuất chúng càng gặp khó càng chói sáng.

Với kỹ năng ta vừa đọc trên thì có thể thấy rằng, mỗi người phù hợp với 1 mức áp lực, không có chuẩn chung. Khi dễ quá thì khinh thường, khó quá thì nản, tốt nhất là 1 áp lực vừa sức, buộc họ nỗ lực cố gắng . 

Thương anh túng quá (16)

#16. Tâm lý nhận thức sai với sự tương phản (Contrast misreaction tendency)
@Ngài Munger: “Bởi vì hệ thần kinh của loài người không thể nào đo lường mọi vật bằng các thông số tuyệt đối, nên thay vào đó, nó phải dựa vào một thứ so sánh tương đối đơn giản hơn nhiều.
Trong giới sale bất động sản, người ta thấy một thứ chiêu trò phổ biến đó là khi một tay bán hàng tinh ranh, dẫn người mua đến một căn vừa tệ vừa đắt đỏ một cách ảo tưởng.
Sau đó hắn dẫn người đó đến một căn đỡ tệ hơn một chút nhưng giá rẻ hơn một nửa chẳng hạn. Boom, thế là hắn bán được căn nhà tệ hại một cách dễ dàng, lợi dụng yếu điểm tương phản đã khắc sâu trong não bộ ta.
Các bạn có thể nghĩ rằng mình sẽ miễn nhiễm với đặc tính này và các bạn cười sảng khoái. Song sự thực là các bạn không đâu!

Câu chuyện mà tôi ưa thích nhất cho đặc tính này đến từ người bạn hay chơi bài bridge của tôi kể cách đây vài năm về loài ếch. Anh ta nói rằng: Charlie, nếu anh quăng một con ếch vào một nồi nước sôi, nó sẽ nhảy ra ngay lập tức.
Nhưng, thay vào đó, nếu anh cho nó vào nồi nước thường, rồi từ từ, từ từ đun nó lên, con ếch sẽ chết trước khi nó kịp nhận ra nhiệt độ thay đổi. Tôi không rõ rằng câu chuyện về loài ếch thực hư thế nào, nhưng tôi từng thấy rất nhiều doanh nhân tôi biết đã chết theo cách đó!"

@S.A.F.E team: 

Trong chứng khoán bẫy tâm lý so sánh tương phản sai lầm này xảy ra nhiều vô cùng, đặc biệt đối với các nhà đầu tư cá nhân không chuyên.
Đó là khi cổ phiếu giảm từ 100,000VND xuống còn 50,000VND, hay từ 20,000 xuống còn 5,000, thì tự nhiên thấy giảm nhiều rồi, rẻ quá, tại sao không lao vào bắt đáy đi?! Trong khi họ chưa hề bỏ thời gian tìm hiểu về nền tảng kinh doanh và đạo đức ban lãnh đạo doanh nghiệp (!)

Chúng tôi còn thấy nhiều ví dụ nực cười hơn khi trò chuyện với các nhà đầu tư nước ngoài như Hàn, Nhật, hay Âu Mỹ, họ bảo “Cổ phiếu Việt Nam sao mà rẻ quá!
Doanh nghiệp sữa, bia, hàng không, ngân hàng - có thương hiệu hàng đầu quốc gia - mà giá rẻ bèo chưa đến 5 hay 10 USD một cổ phiếu nữa. Tại sao không ai mua nhỉ??” 

Đến đây mới thấy cái tâm lý nhận thức sai này còn tồn tại cả ở mấy giới đầu tư tưởng chừng như là chuyên nghiệp (professional) lắm!

Trent Hamm:
Khuynh hướng tương phản
Điều này xảy ra bất cứ khi nào chúng ta đánh giá sai một tình huống vì nó nằm ngoài bối cảnh bình thường. Ví dụ, nghĩ về một ngày hơi lạnh trong tháng Tám.
Có lẽ chúng ta sẽ phản ứng thái quá với cái ngày lạnh lẽo đó và ăn mặc quá ấm áp vì bối cảnh của những ngày nóng nực xung quanh nó.
Chúng ta cũng sẽ có xu hướng bỏ qua những thay đổi nhỏ theo thời gian khi chúng ta tiếp tục nghĩ về những thứ như bình thường mà họ đã từng có - hiệu ứng ếch sôi của người. (Tôi có xu hướng nghĩ về một số thách thức của nhiều người đối với khí hậu sự thay đổi xuất phát từ hiệu ứng này, trên thực tế, vì sự thay đổi khí hậu là rất nhỏ trên cơ sở hàng ngày và do đó nó có vẻ bình thường.)
Mặc dù điều này có thể hữu ích trong nhiều tình huống vì nó cho phép chúng tôi lọc ra nhiều thông tin về môi trường của chúng tôi và thay vào đó tập trung vào những thứ khác biệt đáng kể (thường là những điều quan trọng nhất), nó có thể khiến chúng tôi ngã vào một số tình huống xấu.
Một trong những điều tồi tệ nhất là neo giá , trong đó chúng tôi đã hiển thị các mặt hàng được định giá quá cao trước khi nhìn thấy một mặt hàng ít nhất là gần với giá cả hợp lý và mặt hàng cuối cùng đó có vẻ như một món hời.
Một ví dụ khác là các tiện ích bổ sung đắt tiền , trong đó khi chúng ta mua một thứ gì đó đắt tiền, một tiện ích bổ sung có vẻ nhỏ, nhưng ngoài việc mua đắt tiền đó, chúng ta có thể sẽ chùn bước với chi phí như vậy (nghĩ về các bảo hành mở rộng của Nott được cung cấp khi mua một thiết bị điện tử đắt tiền).
Cách phòng thủ tốt nhất ở đây là làm chậm . Đừng bao giờ mua hàng trong thời điểm nóng. Hỏi xem bạn có thể giữ việc mua hàng đó trong một hoặc hai ngày không, sau đó xem xét việc mua hàng đó ngoài tình huống đó. Nếu họ nói là không có, thì hãy bỏ qua việc mua hàng.

Tuấn Anh

Mưa dầm thấm lâu, tới khi tỉnh ra thì đã muộn phản ánh tâm lý này. Cứ rẻ là mua dù được dặn tiền nào của đó, của rẻ là của ôi.

Bạn sẽ thấy nhiều người có tài năng chôn chân trong những nơi xoàng xĩnh giống phản ứng của con ếch hay đi mua hàng mắc mà có kèm khuyến mại giảm giá thì hớn ha hớn hở tới khi check lại mới biết cái áo sale off 50% thực ra vẫn mắc ngang tại tiệm khác không sales. 

Sự im lặng của bầy cừu (15)

Khi mới nghe tin corona ra cửa hàng mua khẩu trang, nước sát trùng khó hơn lên trời. Có người +, là đổ xô trữ lương thực, thực phẩm...thoạt nhìn thì bầy đàn có vẻ không tốt dù hợp lý nhỉ. Lòng tham và nỗi sợ hãi thì ai chả như ai. Khi tranh giành vét hàng nhìn xấu xí nhưng cơ chế tự bảo vệ được kích hoạt. 

Mọi người tự cách li, tăng vệ sinh, giảm đi lại...hệ thống an ninh nhân dân được kích hoạt, ai đi đâu về, có biểu hiện gì lạ...là trong xóm biết liền, đề phòng và báo cáo ngay, mất hẳn tính quan liêu, vô cảm tưởng đã thành nếp khỏi gỡ.
Cho nên hiệu ứng đàn cừu cũng có mặt hay của nó nhỉ chớ đâu phải là chỉ a dua, bầy đàn như mấy ông gsts hay phê bình đâu

#15. Bằng chứng xã hội, tâm lý lan truyền đám đông (Social-proof tendency)
@Ngài Munger: “Những hành vi phức tạp của con người vốn được tối giản hóa đáng kể khi mà ta tự động nghĩ và làm y hệt như môi trường xung quanh.
Đôi khi, sự tự động này đem lại lợi ích. Thử nghĩ bạn bước vào một thành phố lạ để xem một trận bóng mà không hề đem theo bản đồ, thì ắt hẳn việc đi theo một đám đông cổ vũ cuồng nhiệt là lựa chọn thông minh nhất.
Vì vậy, sự tiến hóa của loài người đã để lại cho ta xu hướng tâm lý bằng chứng xã hội – bắt chước như những người xung quanh này.
Các giáo sư tâm lý học cực kỳ thích tâm lý bằng chứng xã hội (social-proof) bởi vì những thí nghiệm của họ tạo ra những kết quả rất buồn cười và đáng nhớ.
Ví dụ như họ sắp cho một nhóm người vào thang máy, sau đó đứng quay mặt lại với cửa, tự nhiên những người sau vào cũng sẽ đứng quay mặt lại tương tự mà không hiểu vì sao… Hay đột nhiên giữa sân trường, họ lại sắp xếp cho một nhóm người ngửa mặt lên trời chẳng vì lẽ gì, tự nhiên vài phút sau, một đám đông gần trăm người bâu lại cũng nhìn lên trời cũng chẳng vì lí do gì!
Và ở trong giới kinh doanh với trí tuệ cao nhất, người ta cũng thấy các lãnh đạo doanh nghiệp biểu hiện “ăn theo” chẳng khác gì những con người thường nhật.
Nếu một công ty lọc dầu như Exxon Mobil tự nhiên khờ dại mua một cái mỏ than, hay mua một công ty phân bón chẳng hạn, tự nhiên hàng loạt các công ty lọc dầu nhỏ hơn khác cũng đi mua công ty phân bón theo (!) Hiển nhiên những công ty dầu khí này đều chịu kết cục thảm hại như cách họ mua vậy.

Xu hướng tâm lý lan truyền đám đông này đôi khi phản ứng ngược lại, tạo ra xu hướng tâm lý ghen tỵ/đố kỵ khá cực đoan. Con người thường ghen tỵ với những gì người khác có, và phải có cho bằng được, dù rằng rất nhiều thứ khác bổ ích hơn mà họ cần có.
Những câu chuyện bi kịch về việc tranh giành chức vị, vợ/chồng người khác, hoặc các món đồ xa xỉ là các biểu hiện của thói đố kỵ kết hợp với bằng chứng xã hội này.
Nếu phải đưa ra một bài học cho hàng loạt các bài học về tâm lý bằng chứng xã hội, có lẽ bài học yêu thích nhất của tôi sẽ là: Đừng bao giờ học kẻ khác khi họ đang sai lầm rõ ràng! Bởi vì còn nhiều thứ khác đáng để học hỏi hơn."

@S.A.F.E team: Chúng tôi cho rằng đây là một trong những thứ tâm lý quan trọng và phổ biến nhất trong cuộc sống, kinh doanh cũng như đầu tư chứng khoán.
Cũng tương tự vậy, trên thị trường chứng khoán, căn bệnh mà người ta hay gọi một cách miệt thị là “bầy đàn”, lại xảy ra thường xuyên khôn cùng.
Không chỉ ở Việt Nam, mà còn ở nhiều TTCK phát triển khác như Mỹ, Trung Hoa, Nhật Bản, trong bối cảnh bull market, người ta mua cổ phiếu bằng bất cứ định giá nào một cách điên rồ.
Họ nhìn thấy những người xung quanh mua theo, họ nghe báo đài, họ đọc bản phân tích của các công ty chứng khoán cùng khuyến nghị nhiệt liệt, tự nhiên tâm lý bằng chứng xã hội không cản họ lại được khỏi việc đầu cơ (speculation), bất chấp quy tắc cẩn trọng.
Ắt hẳn các đọc giả ở đây muốn hỏi chúng tôi làm thế nào để tránh được thứ tâm lý đã ăn sâu vào tiềm thức ta đến mức này?

Thứ nhất, ta cần tập tánh tư duy độc lập. Nhất thiết ta phải hiểu rằng trong chứng khoán, những nơi đám đông đến nhiều nhất là nơi nguy hiểm nhất.
Thứ hai, giống như ngài Munger nói, nếu ta biết ai đang làm sai các nguyên tắc cơ bản về đầu tư, thì ta đừng dại mà học theo họ. Làm thế nào để biết họ sai?
Nếu một cổ phiếu không thỏa mãn các tiêu chí 4M, song lại được bán với mức định giá “tên lửa”, gấp nhiều lần so với lợi suất tiết kiệm và các thị trường phát triển khác, thì khả năng cao là họ mua vì đầu cơ chứ không phải đầu tư.

Trent Hamm:
Xu hướng chứng minh xã hội
Bất cứ khi nào chúng ta ở trong một tình huống mà chúng ta không chắc chắn nên làm gì tiếp theo, chúng ta có xu hướng chỉ làm bất cứ điều gì hầu hết những người xung quanh chúng ta đang làm. Hầu hết những việc chúng ta làm trong cuộc sống, những việc như tắm rửa và ăn bữa ăn thường xuyên, đều được thực hiện vì bằng chứng xã hội - đó là những gì người khác làm, phải không?
Đôi khi, điều này là tốt. Nó có thể thực sự hữu ích cho việc tìm kiếm một sự kiện lớn, vì đám đông thường di chuyển về phía nó. Rất nhiều hành vi lành mạnh (như vệ sinh tốt) cũng được củng cố bằng bằng chứng xã hội.
Cũng có nhiều ví dụ tiêu cực về bằng chứng xã hội, như bong bóng đầu tư - rất nhiều người khác đang đầu tư, vì vậy tôi cũng nên đầu tư vào thứ này! - và tại sao nhân viên bán hàng cố gắng cách ly những người gần mua hàng với khách hàng bình thường khác (vì khách hàng bình thường khác thường rời đi) và vị trí sản phẩm và truyền hình thực tế (đó không phải là cách người khác thực sự sống, vì vậy bạn không nên sử dụng nó làm bằng chứng xã hội ).
Có một số cách tốt để tránh hiệu ứng bằng chứng xã hội này nếu bạn bắt đầu cảm thấy nó dẫn bạn lạc lối. Đối với người mới bắt đầu, chỉ cần cô lập bản thân một chút và hỏi liệu hành vi nhóm đó có thực sự có ý nghĩa hay không. 

Nghĩ qua nhiều quá trình cuộc sống của bạn khi bạn ở một mình và thậm chí phát triển danh sách kiểm tra. Nếu bạn không chắc chắn, hãy tham gia vào tình huống một đối một với người mà bạn tin tưởng (hoặc người có vẻ đáng tin nhất hiện có) và hỏi người đó để được tư vấn.

Tuấn Anh

Đi theo đám đông mang lại cảm giác an toàn, không bị lạc lõng điều này rất quan trọng với dân ta. Bạn có thể thấy các phong trào từ nuôi chim cút, cá trê phi tới nuôi tôm, cafe, đánh chứng khoán, mua đất...vì người ta theo nhau, hi vọng được như chúng bạn. Kết đoàn là sức mạnh mà.