Vượt qua thành kiến (26)

23.03.2020
Nhận thức dần dần và vượt qua thành kiến như thế nào?

Chúng ta biết dịch bệnh thường theo 4 giai đoạn sau: mới chớm, phát triển, bùng phát, suy giảm

Thì trong nhận thức tâm lý con người cũng là:

   -  Lo ngại, băn khoăn: ghi nhớ, suy nghĩ không biết nó có ảnh hưởng gì tới mình, tới việc làm ăn không

  -   Từ chối, chối bỏ: chắc là không ảnh hưởng, chỉ như cúm mùa ấy mà, rồi thị trường lại phát triển bù...

  -    Sợ hãi: số liệu nhiễm tăng, có người chết, người gần ta bị nhiễm, thu gom hàng hóa thiết yếu, kiểu này khó rồi…

  -   Tuyệt vọng: bị nhiều quá, phát hiện ra làm ăn cũng khó khan, quá khó

  -    Hoảng loạn: còn ai dám đi lại nữa đâu, cứ thấy người đi đâu xa về là sợ, đổ xô bán tháo, viễn cảnh nền kinh tế co rút vì vi rút

  -    Hi vọng: ổn rồi, lây nhiễm giảm, có vac xin rồi, hè tới rồi…lại đón sóng làm ăn thôi vì nhìn người lạ thấy hết sợ rồi. 

Bài nói chuyện huyền thoại của ngài Munger đã kết thúc ở đó, để lại cho ta một thế giới quan với hàng trăm ví dụ sinh động mới lạ.
Trước đây có một vài đọc giả hỏi chúng tôi rằng vậy thì những kỹ năng nào giúp một nhà đầu tư có thể thành công bền vững qua nhiều năm – rồi từ đó được mưu cầu tự do tài chính và hạnh phúc?
Nhiều năm trải nghiệm các thăng trầm trên thị trường, thực chúng tôi thấy có 3 kĩ năng mà bất cứ nhà đầu tư nào cũng cần phải rèn thuần thục thì mới thành tài được:

(1) Lựa chọn cổ phiếu – stock picking
(2) Quản lý danh mục và rủi ro – Portfolio&risk management
(3) Kiểm soát tâm lý – psychological control

Dù nhiều người nhìn nhận các bậc huyền thoại như ngài Buffett, Greenblatt hay Davis, họ tưởng rằng ắt hẳn mấy ông này thuộc hạng thần đồng siêu phàm, có thể “định giá DCF công ty trong nháy mắt, nhìn trước tương lai, quản lý danh mục bằng công thức thần kỳ” v.v… 

Nhưng nếu họ đầu tư đủ lâu, họ sẽ thấy rằng trong 3 thứ trên, nếu không có khả năng kiểm soát tâm lý, thì cho dù anh có chọn cổ phiếu tốt cách mấy, và đa dạng hóa danh mục chuẩn hóa cách mấy, anh cũng sẽ thất bại ê chề trong dài hạn như bao hạng người bình thường khác.

Lời cuối, một nhân tố ngoài ba kĩ năng chúng tôi nói trên cũng quyết định chí cốt đến thành công: chính là sự may mắn (luck). 

Chúng tôi cũng tin rằng việc làm những điều thiện, giữ tâm kiên nhẫn và bộ óc tỉnh táo để nhận ra các cơ hội sẽ giúp ta thu hút điềm may ta không hề ngờ tới.
Cùng trong một nghịch cảnh, một người thấy chán nản, muốn từ bỏ - song một người khác lại thấy cơ hội để hoàn thiện mình, làm theo cách khác. 

Cũng giống như Arkad đã nói với các học trò trong quyển Người giàu nhất thành Babylon vậy: “Các bạn hãy nhớ lấy điều này, nếu chúng ta biết nắm lấy những cơ hội tốt đến với mình, tức là bạn đã thu hút được sự may mắn và nó sẽ đưa bạn đến đỉnh cao của sự thành công mà bạn mong đợi nhất."

Trent Hamm:

Thành thật mà nói, tôi có thể đã viết một bài viết ngắn về mỗi thứ này, cách chúng ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của chúng ta và cách chúng ta có thể làm việc để vượt qua chúng. 

Tất cả chúng ta đều trở thành con mồi của nhiều thành kiến, thường có tác động tiêu cực mạnh mẽ.
Nhìn chung, tôi nghĩ rằng một vài chiến lược thực sự hữu ích để chống lại nhiều sự thiên vị này cùng một lúc.
Đầu tiên, hãy suy nghĩ về những sai lầm gần đây, tìm ra những gì đã sai và hình dung tình huống đó sẽ diễn ra với các thực tiễn tốt hơn (và kết quả tốt hơn).
Đơn giản chỉ cần đi qua những điều gần đây bạn đã làm trong tâm trí - đặc biệt là những điều mà bạn nghĩ rằng kết quả có thể tốt hơn hoặc những điều bạn vừa được chấp nhận trong một thời gian - và tự hỏi liệu bạn có đang phạm sai lầm nào không.
Nếu bạn phát hiện ra điều gì đó, hãy xem xét làm thế nào bạn có thể thực hiện nó tốt hơn và hình dung tự mình làm điều đó tốt hơn về phía trước.
Tôi thường làm điều này trong khi lái xe ở đâu đó, nhưng đối với tôi, chiến thuật mạnh mẽ nhất cho quá trình này là viết nhật ký. 

Tôi thường viết ba trang buổi sáng, trên đó tôi chỉ đơn giản điền vào ba trang của một tạp chí với bất cứ điều gì trong tâm trí của tôi và loại báo này sau khi báo cáo hành động đã lấp đầy rất nhiều mục đó.
Thứ hai, sử dụng danh sách kiểm tra cho các nhiệm vụ quan trọng. Lập kế hoạch các bước hành động của bạn một cách cẩn thận bên ngoài sức nóng của thời điểm này, sau đó làm theo danh sách kiểm tra mà bạn đã xây dựng khi bạn thực sự làm việc đó.
Tôi đã thấy mình làm điều này với ngày càng nhiều thứ trong cuộc sống của tôi. Tôi có một danh sách kiểm tra thói quen buổi sáng của người Viking, một danh sách kiểm tra thói quen buổi tối của người Bỉ và một đứa trẻ ở nhà từ danh sách kiểm tra của trường. 

Tôi cũng có một danh sách kiểm tra bài viết của người Viking về công việc chuyên môn của tôi mà tôi nhắc lại cho mỗi bài viết bạn đọc trên tờ The Simple Dollar.
Tôi chỉ tự động theo dõi các danh sách kiểm tra đó mỗi ngày và mỗi tháng một hoặc hai tháng, tôi ngồi xuống và suy nghĩ xem liệu các danh sách đó có tiếp tục có ý nghĩa hay không.
Thứ ba, tin tưởng vào lời khuyên của những người bạn tin tưởng và tôn trọng, đặc biệt là khi nó được trao từng người một. Nếu bạn có người giám sát mà bạn tôn trọng, hãy tin vào đánh giá hiệu suất của họ.
Nếu bạn có những người bạn tin tưởng, hãy đặt một tấn giá trị vào lời khuyên của họ. Điều này đặc biệt đúng khi các bình luận được đưa ra theo kiểu một đối một, trong đó không có khán giả và không có động lực nào khác ngoài việc giúp bạn đi trên con đường tốt.
Thứ tư, đừng tin rằng bạn luôn luôn đúng. Hầu hết mọi người đều nghĩ rằng, À, tôi không làm thế! Phần này là, hầu hết chúng ta thực sự làm cái này mọi lúc. Chúng tôi cho rằng chúng tôi đúng, bất kể người khác đang nói gì.
Chúng tôi rất tự tin về ý kiến, kỹ năng và hiệu suất của mình và khi mọi người chỉ ra sai sót trong ý kiến ​​cũng như kỹ năng và hiệu suất của chúng tôi, chúng tôi thường không phản ứng theo cách dẫn đến sự cải thiện bản thân.
Mục tiêu của chúng ta phải luôn là những ý kiến ​​được thông tin tốt hơn, kỹ năng sắc bén hơn và biểu diễn có kết quả tốt hơn và khi chúng ta bảo vệ những sai sót trong ý kiến, kỹ năng nửa vời hoặc thực hiện kém bằng cách bào chữa hoặc đổ lỗi cho người khác hoặc phòng thủ quá mức, chúng ta thực sự chỉ làm tổn thương chính chúng ta và chúng ta thường trông tệ hơn nhiều so với việc chúng ta chỉ đơn giản là nhận lỗi và phấn đấu cho điều tốt nhất.
Cuối cùng, nếu bạn không hài lòng với điều gì đó trong cuộc sống, hãy đối mặt với nó ngay bây giờ hơn là sau này. 

Đừng để nó trôi đi. Đừng bỏ nó đi. Đừng để nó trở nên tồi tệ hơn. Giải quyết nó ngay bây giờ, khi giải quyết vấn đề dễ dàng hơn có lẽ sẽ muộn hơn.
Năm chiến thuật này đánh bại rất nhiều hai mươi lăm thành kiến ​​của Munger và nếu bạn luôn sử dụng các chiến thuật này, bạn sẽ thấy mình luôn ở một nơi tốt hơn với tiền của bạn và với mọi khía cạnh của cuộc sống.
Chúc may mắn!