Chỉ mấy tháng trước mọi người hình dung TQ như chàng lực sỹ khỏe mạnh cơ bắp đầy mình. Ngờ đâu corona đã cho thấy chàng hành xử cứng nhắc và run rẩy.
Thật là 70 chưa què chớ khoe rằng tốt. Khi nhìn vô ai đó hoặc đánh giá sự việc thì đa phần vẫn theo mô hình ngoại suy. Hôm qua nó ăn khỏe thì hôm nay ngày mai cũng khỏe ăn theo kiểu quen ăn bén mùi thành ra sai toét
#10. Tâm lý bị ảnh hưởng chỉ vì liên kết trong quá khứ (Influence from mere-association tendency)
@Ngài Munger: “Trong một nghiên cứu về phản xạ có điều kiện của con người (giống như thí nghiệm lắc chuông của Pavlov với chú chó vậy), Skinner đã chỉ ra rằng các hành vi tạo ra thói quen mới, hầu như đều có liên kết với phần thưởng trong quá khứ.
Những tay quảng cáo lành nghề hiểu rất rõ xu hướng tâm lý này. Bạn sẽ không bao giờ thấy Coca Cola quảng cáo về hình ảnh một đứa trẻ bị béo phì cả. Bạn sẽ luôn nhìn thấy hình ảnh vui tươi, sinh động bên cạnh lon Coke – khác xa với thực tế. Trong quân đội cũng vậy, nhạc hành quân lúc nào cũng ấn tượng và hùng hồn.
Tuy nhiên, những sai lầm lớn của con người liên quan đến liên kết kỉ niệm, hầu như đều đến từ những thành công trong quá khứ (past successes) của ta. Con người ta có xu hướng vin vào quá khứ để ra quyết định cho tương lai của mình, bất chấp hai hoàn cảnh hoàn toàn khác nhau.
Thử nhìn lại lịch sử khi Napoleon và Hitler xâm lược Nga sau khi đã sử dụng đoàn quân bất bại ở mọi nơi khác. Thời tiết giá lạnh và quãng đường di chuyển dài là những thứ mà họ không thấy sau khi ngủ quên trong chiến thắng.
Một ví dụ khác là khi một gã lao vào trò cờ bạc trong sòng bài một cách ngu ngốc, song may mắn thay hắn lại chiến thắng vài ván đầu. Xác suất vô tình này khiến hắn sẽ thử đi, thử lại, thử tới, thử lui cho đến khi hoàn toàn khánh kiệt.
@Ngài Munger: “Trong một nghiên cứu về phản xạ có điều kiện của con người (giống như thí nghiệm lắc chuông của Pavlov với chú chó vậy), Skinner đã chỉ ra rằng các hành vi tạo ra thói quen mới, hầu như đều có liên kết với phần thưởng trong quá khứ.
Những tay quảng cáo lành nghề hiểu rất rõ xu hướng tâm lý này. Bạn sẽ không bao giờ thấy Coca Cola quảng cáo về hình ảnh một đứa trẻ bị béo phì cả. Bạn sẽ luôn nhìn thấy hình ảnh vui tươi, sinh động bên cạnh lon Coke – khác xa với thực tế. Trong quân đội cũng vậy, nhạc hành quân lúc nào cũng ấn tượng và hùng hồn.
Tuy nhiên, những sai lầm lớn của con người liên quan đến liên kết kỉ niệm, hầu như đều đến từ những thành công trong quá khứ (past successes) của ta. Con người ta có xu hướng vin vào quá khứ để ra quyết định cho tương lai của mình, bất chấp hai hoàn cảnh hoàn toàn khác nhau.
Thử nhìn lại lịch sử khi Napoleon và Hitler xâm lược Nga sau khi đã sử dụng đoàn quân bất bại ở mọi nơi khác. Thời tiết giá lạnh và quãng đường di chuyển dài là những thứ mà họ không thấy sau khi ngủ quên trong chiến thắng.
Một ví dụ khác là khi một gã lao vào trò cờ bạc trong sòng bài một cách ngu ngốc, song may mắn thay hắn lại chiến thắng vài ván đầu. Xác suất vô tình này khiến hắn sẽ thử đi, thử lại, thử tới, thử lui cho đến khi hoàn toàn khánh kiệt.
Để tránh khỏi việc trở thành nạn nhân cho bẫy tâm lý liên kết trong quá khứ, ta cần có hai liệu pháp sau:
(1) Phải nhìn lại lí do mà ta đạt đến sự thành công trong ký ức, nhất thiết phải tìm ra những nhân tố, nguyên do bất ngờ xảy đến ngoài dự tính – hay còn nói đến là yếu tố may mắn – liệu có lặp lại lần nữa?
(2) Phải nhìn ra những rủi ro, những điều kiện hoàn cảnh ở thời điểm hiện tại khác gì so với quá khứ?"
@S.A.F.E:
(1) Phải nhìn lại lí do mà ta đạt đến sự thành công trong ký ức, nhất thiết phải tìm ra những nhân tố, nguyên do bất ngờ xảy đến ngoài dự tính – hay còn nói đến là yếu tố may mắn – liệu có lặp lại lần nữa?
(2) Phải nhìn ra những rủi ro, những điều kiện hoàn cảnh ở thời điểm hiện tại khác gì so với quá khứ?"
@S.A.F.E:
Giống như bẫy tâm lý số #5, chúng tôi cũng cho rằng xu hướng liên kết quá khứ này cũng quan trọng bậc nhất, dù rất khó để kiểm soát khi tham gia đầu tư!
Chúng tôi từng chứng kiến nhiều trader - vay nợ margin rủi ro, gặp may mắn liên tục - cho đến khi tán gia bại sản vì những đợt suy thoái như năm 2008, 2011.
Ngay cả chính chúng tôi cũng vậy, nhiều lần may mắn trong quá khứ khiến chúng tôi nghĩ rằng phương pháp mình đã đúng, cho đến khi gặp sai lầm thì mới ngộ ra chân lý.
Đối với chúng tôi, bộ tiêu chí 4M của ngài Phil Town là một trong những giải pháp tuyệt vời để bộ óc ta chọn lọc cổ phiếu một cách có hệ thống và khách quan.
Ngoài ra, việc đa dạng hóa danh mục đầu tư, đồng thời am hiểu tường tận mọi rủi ro của doanh nghiệp cũng là một giải pháp rất tốt để ta không bị ngủ quên trong chiến thắng.
Như ngài Munger đã chia sẻ về văn hóa tại tập đoàn Berkshire của ông khi nghe cấp dưới báo cáo tình hình kinh doanh: “Hãy báo cho chúng tôi những tin xấu (bad news) đầu tiên đi. Tin tốt có thể đợi sau vậy!"
Trent Hamm:
Xu hướng ảnh hưởng từ Hiệp hội đơn thuần
Nếu bạn thấy thứ gì đó được thu thập với những thứ khác mà bạn nghĩ là tốt, thì bạn có xu hướng nghĩ về thứ mới đó là tốt.
Chúng tôi từng chứng kiến nhiều trader - vay nợ margin rủi ro, gặp may mắn liên tục - cho đến khi tán gia bại sản vì những đợt suy thoái như năm 2008, 2011.
Ngay cả chính chúng tôi cũng vậy, nhiều lần may mắn trong quá khứ khiến chúng tôi nghĩ rằng phương pháp mình đã đúng, cho đến khi gặp sai lầm thì mới ngộ ra chân lý.
Đối với chúng tôi, bộ tiêu chí 4M của ngài Phil Town là một trong những giải pháp tuyệt vời để bộ óc ta chọn lọc cổ phiếu một cách có hệ thống và khách quan.
Ngoài ra, việc đa dạng hóa danh mục đầu tư, đồng thời am hiểu tường tận mọi rủi ro của doanh nghiệp cũng là một giải pháp rất tốt để ta không bị ngủ quên trong chiến thắng.
Như ngài Munger đã chia sẻ về văn hóa tại tập đoàn Berkshire của ông khi nghe cấp dưới báo cáo tình hình kinh doanh: “Hãy báo cho chúng tôi những tin xấu (bad news) đầu tiên đi. Tin tốt có thể đợi sau vậy!"
Trent Hamm:
Xu hướng ảnh hưởng từ Hiệp hội đơn thuần
Nếu bạn thấy thứ gì đó được thu thập với những thứ khác mà bạn nghĩ là tốt, thì bạn có xu hướng nghĩ về thứ mới đó là tốt.
Tương tự như vậy, nếu bạn thấy thứ gì đó được thu thập với những thứ khác mà bạn nghĩ là xấu, thì bạn có xu hướng nghĩ nó là xấu.
Làm thế nào là xấu? Có rất nhiều cách. Ví dụ, một người đánh bạc có thể xem xét các trường hợp gần đây về việc đặt một đồng xu vào máy đánh bạc và giành chiến thắng khi tham gia vào một trò chơi nóng bỏng trên mạng và nghĩ rằng việc đưa tiền vào một máy đánh bạc tiến lên như một bước di chuyển tốt.
Những hành vi rập khuôn khá xấu cũng vậy, vì bạn có thể bắt đầu liên kết một người có hai hoặc ba đặc điểm tốt là có những đặc điểm tốt khác, ngay cả khi điều đó không nhất thiết đúng. Đây là lý do tại sao, ví dụ, neo tin tức thường hấp dẫn.
Trong những tình huống không có nhiều rủi ro, đây là một thiên vị ổn, nhưng bất cứ khi nào bạn định đầu tư tiền hoặc thời gian, hãy tự hỏi mình có gì khác biệt về thời gian này so với lần trước. Nó thực sự là một sự lặp lại của cùng một điều?
Ví dụ, với một máy đánh bạc, các tumbler rất khó có thể lặp lại những gì họ đã làm trước đó, mặc dù bộ não của chúng ta đang nhìn thấy một mô hình.
Khi bạn chuẩn bị tiêu tốn tài nguyên, hãy dừng lại một chút và hỏi xem mô hình bạn đang thấy có thật hay không.
Làm thế nào là xấu? Có rất nhiều cách. Ví dụ, một người đánh bạc có thể xem xét các trường hợp gần đây về việc đặt một đồng xu vào máy đánh bạc và giành chiến thắng khi tham gia vào một trò chơi nóng bỏng trên mạng và nghĩ rằng việc đưa tiền vào một máy đánh bạc tiến lên như một bước di chuyển tốt.
Những hành vi rập khuôn khá xấu cũng vậy, vì bạn có thể bắt đầu liên kết một người có hai hoặc ba đặc điểm tốt là có những đặc điểm tốt khác, ngay cả khi điều đó không nhất thiết đúng. Đây là lý do tại sao, ví dụ, neo tin tức thường hấp dẫn.
Trong những tình huống không có nhiều rủi ro, đây là một thiên vị ổn, nhưng bất cứ khi nào bạn định đầu tư tiền hoặc thời gian, hãy tự hỏi mình có gì khác biệt về thời gian này so với lần trước. Nó thực sự là một sự lặp lại của cùng một điều?
Ví dụ, với một máy đánh bạc, các tumbler rất khó có thể lặp lại những gì họ đã làm trước đó, mặc dù bộ não của chúng ta đang nhìn thấy một mô hình.
Khi bạn chuẩn bị tiêu tốn tài nguyên, hãy dừng lại một chút và hỏi xem mô hình bạn đang thấy có thật hay không.
Tuấn Anh
Quen ăn bén mùi hay ăn mày dĩ vãng là những trường hợp này. Hẳn các bạn đã đọc Miếng phô mai của tôi đâu rồi:
Chú chuột hàng ngày tới kho phô mai ăn xong ngủ giấc rồi về. 1 ngày kia chú tới thì kho trống rỗng, vậy mà rất nhiều ngày sau theo quán tính chú vẫn tới đó rồi tiu nghỉu quay về.
Mấy quan hưu cũng hay bị vậy, vẫn chỉnh tề chờ xe đón đi làm hay đầu tư vô chứng khoán HAG chẳng hạn, mấy đợt đầu bạn ăn đủ rồi sau bạn cứ thế mua lại nó đơn giản vì nhớ quá khứ bđs huy hoàng ngày trước dù hôm nay họ đã thành nhà nông ở 1 đất nước đất chật người đông và luật không cho tích tụ đất lớn.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét